آشنایی با گیربکس صنعتی

به بیان علمی می توان گیربکس صنعتی را اینگونه تعریف کرد: مجموعه یا سیستمی که نقش واسطه میان منبع محرک و دستگاه مصرف کننده را داشته و متشکل از چرخ دنده ها، محور (شافت)، بدنه یا پوسته است که با دریافت انرژی مکانیکی از منبع، توانایی انتقال آن انرژی را به دستگاه مصرف کننده دارد. گیربکس صنعتی با قابلیت کاهش سرعت و دور و افزایش گشتاور استفاده گسترده ای در امور صنعتی مختلف دارد. لازم به ذکر است دسته ای دیگر از گیربکس های صنعتی نیز وجود دارد که وظیفه آن ها افزایش دور و کاهش گشتاور است.

ساختمان گیربکس های صنعتی از یک سری اجزا اصلی تشکیل شده است. این اجزا در تمام گیربکس های صنعتی یافت می شود اما ممکن است در نوع، تعداد و نحوه قرارگیری و طراحی تفاوت داشته باشند. این اجزا عبارتند از: بدنه یا پوسته: یکی از بخش هاس حساس و در معرض آسیب در گیربکس، بدنه آن است. بدنه که خروجی ترین بخش گیربکس صنعتی است باید همیشه سالم و عاری از تورفتگی یا خرابی باشد. وظیفه این بخش نگهداری و محافظت از سایر اجزا داخلی گیربکس است.

چرخ دنده : از اصلی ترین بخش های هر گیربکس، چرخ دنده های آن می باشد. تعداد آن ها، نوع و نحوه قرار گیری آن ها؛ نتایج متفاوت و گیربکس های متنوعی را به وجود به می آورد.

شافت: همانطور که پیشتر اشاره کردیم، شافت یا محور در تمامی گیربکس ها وجود دارد. در بعضی از گیربکس ها ما شاهد چند شافت، به صورت موازی یا عمود بر هم هستیم.

بیرینگ و بلبرینگ: وجود این قطعات به منظور قابل تحمل کردن بار های محوری و شعاعی وارد بر شفت گیربکس است.

موارد گفته شده از اساسی ترین و مهم ترین بخش های هر گیربکس صنعتی محسوب می شود. با این حال اجزای دیگری نیز در گیربکس صنعتی وجود دارد که این سیستم را کامل می کنند. درپوش روغن، کاسه نمد و واشر از این دسته اند.

" نوع طراحی گیربکس و چرخ دنده ها "

طراحی گیربکس های صنعتی در مدل های متنوعی بسته به نیاز صنایع، انجام می شود. همانگونه که در بخش قبلی دیدیم، این طراحی ها به عوامل مختلفی از جمله چرخ دنده ها ارتباط دارد. به عبارتی می توان گفت از مهم ترین عوامل برای نامگذاری گیربکس صنعتی، طراحی چرخ دنده آن است. چرخ دنده ها در انواع ساده، حلزونی، خورشیدی، هلیکال یا مورب و مخروطی بسیار کاربردی هستند.

" نسبت تبدیل "

هر گیربکس بسته به تعداد چرخ دنده و دنده های هر چرخ مقدار مشخصی از دور را کاهش (افزایش) می دهد. این مقدار را می توان بر اساس نسبت تبدیل گیربکس به دست آورد. به عنوان مثال اگر یک گیربکس از چرخ دنده ای با 100 دندانه تشکیل شده باشد و به یک موتور 3000 دور متصل شود، دور خروجی آن معادل 30 دور در دقیقه خواهد بود. و نسبت تبدیل آن 1 به 100 (1:100) می باشد. " گشتاور " باتوجه به اینکه در گیربکس ها شافت و در نتیجه چرخ دنده ها همواره در حال چرخش هستند، برای مقدار نیروی آن به گشتاور نیاز داریم. یکی از تاثیرگذارترین عوامل در هنگام خرید و استفاده از گیربکس صنعتی، مقدار گشتاور آن است. " شافت یا محور و قطر شافت "

به طور کلی تمامی گیربکس ها دارای حداقل یک محور یا شفت هستند. شفت یکی از اجزا متحرک در گیربکس است که از یک طرف به موتور محرک و از طرف دیگر به دستگاه مصرف کننده متصل می شود تا گشتاور مورد نظر را انتقال دهد. لازم به ذکر است در بعضی از طراحی ها شافت گیربکس تنها در بدنه آن قرار دارد و در بعضی دیگر شافت از گیربکس خارج می شود. با توجه به اینکه شافت به صورت یک سیلندر یا یک استوانه طراحی می شود، به راحتی می توان قطر آن را مشخص کرد. آگاهی از این پارامتر هنگام انتخاب محرکی مانند الکتروموتور بسیار حائز اهمیت است. " نوع ورودی و خروجی "

یکی از مهم ترین بخش های هر گیربکس، ورودی و خروجی آن است. منظور از ورودی گیربکس، قسمتی است که به موتور متصل می شود. مشخصا خروجی گیربکس به دستگاه مصرف کننده وصل می شود. طراحی این قسمت ها به صورت شافت، هالو شافت و یا فلنج انجام می گیرد.

" جنس بدنه یا پوسته "

معمولا گیربکس ها را از دو جنس آلومینیوم و چدن می سازند. هر دوی این گیربکس ها دارای مقاومت خوبی در برابر شرایط مختلف هستند، اما گیربکس های آلومینیومی عمدتا در توان های پایین تر مورد استفاده قرار می گیرند. گیربکس های پوسته چدن نیز به دلیل استحکام بالا می توانند در طراحی های سنگین و توان های بالا به خوبی به کار گرفته شوند. لازم به ذکر است در برخی از سفارشات خاص ممکن است از فولاد ضد زنگ و یا نوع خاصی از مواد پوششی مانند روی استفاده شود. این پوشش ها به صورت معمول به کار گرفته نمی شوند و تنها در موارد نادر از آن ها استفاده می شود. " کوپلینگ "

به اتصال گیربکس به الکتروموتور (منبع) کوپلینگ می گویند. کوپلینگ انواع مختلفی دارد. چنانچه موتور خروجی فلنج و گیربکس نیز ورودی فلنج باشد به طور مستقیم کوپل می شود. اما در بعضی حالت ها مانند گیربکس با ورودی شافت باید از تسمه و پولی استفاده شود. با این حال اصطلاح کوپل شدن گیربکس به موتور از اصطلاحات رایج است.