سیستمهای هیدرولیک آتش نشانی یکی از مهمترین سیستمها در ساختمان هستند که بهطورکلی شامل سه بخش پایه میشوند:
مخزن ذخیره بزرگ آب (مطابق NFPA22 در زیرزمین یا بالای ساختمان)
سیستم مخصوص پمپاژ (مطابق NFPA20)
شبکهی وسیعی از لولهکشی جهت هیدرانتها (به آمریکایی لوله ایستاده کد NFPA14) یا اسپرینکلرها کد NFPA13 (که تقریباً هردو سیستم برای همهی ساختمانها میتوانند ضروری باشند)
در این مقاله به مورد دوم (پمپ آتش نشانی در ساختمان) پرداخته میشود.
پمپها یکی از پرکاربردترین ماشینهای مورد استفاده است که در صنایع مختلف با کاربردهای مختلف (اطفای هیدرولیک آتشنشانی، پمپهای مختص به پتروشیمی (مواد نفتی)، صنایع شستوشو، موارد تهویه مطبوع و غیره) استفاده میشود.
پمپ های آتش نشانی معمولاً در یک اتاق پمپ خیلی نزدیک به مخزن جاگذاری میشوند. نکتهی کلیدی این است که پمپ ها میبایست در سطح زیر کف مخزن قرار بگیرند و کل مایع ورودی به لولهی ورودی پمپ (مکش پمپ) طبق نیروی جاذبه از مخزن به پمپ وارد شود، زیرا این پمپ ها اصولاً برای دهش ساختهشدهاند نه مکش خیلی قوی. (بحث کاویتاسیون در بخش آخر مقاله که وقتی در اثر مکش ضعیف فشار کم شده و متناسب با آن نقطهی جوش سیال در همان فشار مساوی اتمسفر کاهشیافته و حباب هوا تشکیل میشود)
درحالت کلی، به پمپها از طریق موتورهای دیزلی، الکتریکی و غیره توانی داده میشود (توان ورودی) که طبق قانون اول ترمودینامیک پس از عبور از راندمانهای مکانیکی و الکتریکی مختلف، بر روی سیستم موردنظر کار انجام شده و سیال پمپاژ میشود.
انواع پمپ ها را میتوان بهطورکلی به دو رده تقسیمبندی کرد.
پمپهای جابهجایی مثبت (Positive Displacement)
پمپهای حرکتی (Dynamic)
پمپ های جابهجایی مثبت توسط نیروی مثبت اعمالشده از طریق وسیلهی موردنظر فشار را ایجاد میکند، مثلاً: پمپ های پیستونی یا پمپ های دوار.
پمپهای حرکتی شامل پمپهای جریان شعاعی (پمپهای گریز از مرکز یا سانترفیوژ) است که پروانه پمپ به سیال انرژی جنبشی داده که این ترم انرژی طبق معادلهی برنولی در اثر عبور از دیفیوزر در نهایت به ترم فشاری تبدیل میشود که در این مقاله به موارد مرتبط با پمپهای سانترفیوژ پرداخته میشود.
الکتروپمپهای سانترفیوژ عموماً شامل بخشهای اصلی بدنه، پروانه، الکتروموتور، کوپلینگ (محل اتصال پمپ به موتور)، لولهی مکش ولولهی دهش است.
مؤلفههای مهم در پمپ :
هد پمپ :
متأثر از فشار خروجی از پمپ (از تقسیم فشار بر چگالی سیال و شتاب گرانش، ارتفاع مصور خروجی از پمپ به دست میآید) برای محاسبهی هد میبایست همهی موارد زیر محاسبه و با یکدیگر جمع شوند:
الف) فشار موردنیاز جهت غلبه بر نیروی جاذبهی آب در اثر فاصلهی عمودی پمپ با آخرین مصرفکننده (آخرین اسپرینکلر یا آخرین لوله ایستاده)
ب) افت فشار طولی در اثر زبری نسبی لوله (محاسبه بهروشهای هیزین ویلیامز، دارسی ویسباخ و غیره که میتوان از نرمافزارهایی نظیر پایپ نت یا اتواسپرینکلر نیز استفاده کرد)
ج) حداقل فشار مور نیاز خود مصرفکننده (مثلاً برای یک اسپرینکلر حداقل 0.5 bar و حداکثر فشار 12 bar)
د) افت فشار محلی (ناشی از عبور سیال از اتصالات مثل زانویی ها، شیرهای مسیر و غیره)
دبی پمپ:
ظرفیت دهی سیال که مفهوم سرعت سیال در مساحت عبوری از آن را میدهد، بهعبارتیدیگر مقدار حجم سیالی که در مدتزمانی مشخص بتواند پر کند که در بحث پمپ بهویژه در کشورمان واحد GPM (گالن بر دقیقه) پرکاربرد است.
برای محاسبه دبی پمپ:
الف) مساحت تحت پوشش لوله ایستاده و اسپرینکلر،
ب) تعداد لوله ایستاده و اسپرینکلر،
ج) مساحت مفروض (assumed) لوله ایستاده و اسپرینکلرها
د) و انواع و طرح ساختمان مؤثر است
که برآورد هرکدام خود یک مبحث طولانی و خارج از محدوده این مقاله میتواند باشد.
بهجز دو مؤلفههای اصلی مذکور، سایر مؤلفههای مهم، نظیر توان، راندمان، BEP، NPSHr و غیره نیز بسیار اهمیت دارند مثلاً برای عدم خلل در پمپ (بحث کاویتاسیون تبخیری و حبابهای مخرب هوا در پمپ میبایست NPSHa را محاسبه کرده و بزرگتر از NPSHr در نظر بگیریم که در بخش آخر به جزئیات آن پرداخته میشود.
منحنی عملکرد (مشخصه) پمپ
این منحنی مانند DNA پمپ است که در کاتالوگهای شرکتها بهصورت یک نمودار با محور افقی دبی و محور عمودی هد نمایش داده میشود. در این نمودار سایر مشخصات مهم پمپ (موارد مطروحه در بخش 3 بخش قبل (مؤلفههای پمپ) وجود دارند که ناحیهی سمت چپ (دبی بسیار کم) ناحیه کم راندمان و ناحیهی سمت راست (دبی بسیار زیاد) ناحیه کم راندمان خطرناک است که موجب خیز شفت و آسیب یاتاقانها میشوند، درنتیجه بهترین راندمان میتواند در نواحی وسطی منحنی باشد.)BEP)
محل تلاقی منحنی سیستم (محاسبات مفروض) و منحنی عملکرد (منحنی پمپ موردنظر)، نقطه عملکرد (duty point) است.