شالی چیست؟
بذر برنج یا نشا در زمین حاصلخیز و دارای آب کافی کاشته می‌شود. بعد از گذشت مدت‌زمان لازم، محصول آماده برداشت است. به محصول بلافاصله برداشت شده از زمین که شامل کل ضایعات، پوسته‌ها و ساقه‌ها است؛ شالی گفته می‌شود. در قدیم شالی به‌صورت دستی با داس برداشت و به‌صورت سنتی و با ابزار ساده سفید و به دانه‌های سفید برنج تبدیل می‌شد.
قسمت‌های مختلف برنج عبارت‌اند از:
▪️ شلتوک: به لایه بیرونی برنج که سلولزی و دارای جنس و بافت ضخیم است؛ شلتوک گفته می‌شود که دانه قهوه‌ای‌رنگ برنج داخل آن قرار دارد.
▪️ سبوس: به لایه داخلی قرار گرفته بر روی دانه‌های برنج که سرشار از مواد مغذی است را سبوس می‌گویند.
▪️ دانه سفید برنج: به دانه قرار گرفته شده در لایه سبوس که بعد از جداسازی سبوس و ساییده شدن، سفید می‌شود را دانه سفید برنج می‌گوییم.
شالیکوبی چیست؟
یکی از مراحل مهم در رسیدن به دانه‌های سفید برنج، شالیکوبی است. به فرایندی که پوسته رویی دانه‌های برنج جدا و دانه‌های سفید برنج را در اختیار قرار می‌دهد؛ شالیکوبی می‌گویند. نوع استفاده از تجهیزات و دستگاه بر روی کیفیت برنج تأثیر زیادی دارد. در روش سنتی کشاورزان در خانه از دستگاه مکینه برنج یا شالیکوب خانگی استفاده می‌کنند. دستگاه مکینه برنج یا شالیکوب خانگی دارای بدنه مقاوم، وزن سبک و موتور بسیار قوی است. مزیت این دستگاه این است که سفیدکردن برنج در یک مرحله انجام می‌شود. در روش پیشرفته شالی در کارخانه برنجکوبی مدرن سفید می‌شود. در کارخانه برنجکوبی مدرن از دستگاه‌های صنعتی پیشرفته و مجهز در تمامی مراحل استفاده می‌شود. ویژگی مهم شالیکوبی برنج در کارخانه‌های مجهز و مدرن این است که کیفیت برنج سفید شده، چندین برابر باکیفیت‌تر از روش سنتی و استفاده از مکینه است.
🔻 فرآیند شالیکوبی 🔻
به طور کلی خط شالیکوبی برنج می تواند یک فرآیند ساده یک یا دو مرحله ای یا یک فرآیند چند مرحله ای باشد.
شالیکوبی یک مرحله ای – حذف پوسته و سبوس در یک مرحله انجام می شود.
شالیکوبی دو مرحله ای – برداشتن پوسته و برداشتن سبوس به طور جداگانه انجام می شود
شالیکوبی چند مرحله ای – می تواند در مصرف محلی روستا یا به صورت تجاری برای بازاریابی برنج انجام شود. در این روش برنج مراحل مختلف فرآوری را پشت سر می گذارد، مانند:
▪️ پیش تمیز کردن
▪️ پوسته‌گیری
▪️ جدایی شالی
▪️ سفید کننده یا پولیشر
▪️ درجه بندی و جداسازی برنج سفید
▪️ مخلوط کردن
▪️ پرداخت غبار
▪️ توزین