روغن ترانسفورماتور یا روغن عایق، روغنی است که در دمای بالا پایدار است و از ویژگی های عایق الکتریکی عالی برخورداراست. در ترانسفورماتورهای پر از روغن، برخی از انواع خازنهای ولتاژ بالا، لامپ های فلورسنت و برخی از انواع سوئیچ ها و قطع کننده های ولتاژ بالا استفاده می شود. روغن ترانسفورماتور همچنین برای حفظ هسته و سیم پیچ ترانسفورماتور استفاده می شود. زیرا این مواد کاملاً درون روغن غوطه ور هستند. یکی دیگر از خصوصیات مهم روغن عایق توانایی جلوگیری از اکسیداسیون عایق کاغذ ساخت سلولز است. روغن ترانسفورماتور به عنوان مانعی بین اکسیژن اتمسفر و سلولز عمل می کند و از تماس مستقیم و جلوگیری از اکسیداسیون جلوگیری می کنند. روغن ترانسفورماتور اغلب بر پایه روغن معدنی است، اما محبوبیت فرمولاسیون های جایگزین با مهندسی یا محیط زیست بهتر در حال افزایش است.
عملکرد روغن ترانسفورماتور (روغن ترانس)
ترانسفورماتور دستگاهی است که توان را از یک مدار به مدار دیگری انتقال می دهد و می تواند جریان را کم یا زیاد کند. ترانسفورماتورها در محفظه فلزی و محکم و روغن عایق مخصوص (روغن ترانس برق) قرار می گیرند. روغن ترانس یکی از اجزای اصلی ترانسفورماتور برق می باشد. از یک قرن پیش در صنعت برق استفاده شده است و در دمای بین 250 تا 300 درجه به جوش می آید. روغن ترانس بعد از تصفیه شامل هیدروکربن های مایع و کاملا خالص می باشد. روغن های پارافینی به دلیل افزایش ویسکوزیته و افت انتقال حرارت جایگزین روغن های نفتاتیک شده اند. اگر ویسکوزیته روغن ترانس پایین باشد، نقطه اشتعال روغن پایین می آید و باعث می شود خاصیت خنک کنندگی بهتری داشته باشد که در این صورت نقطه ریزش روغن پایین می آید. روغن ترانس برق به روغن های دما بالا معروف هستند. این روغن ها دارای پایداری شیمیایی، دی الکتریک بالا و همچنین دارای قابلیت بالای حرارت می باشند.
برای افزایش دوام روغن ترانس برق تصفیه فیزیکی و شیمیایی روی روغن انجام می گیرد. در تصفیه فیزیکی روغن ترانس در یک مدار بسته قرار می گیرد و توسط یک پمپ مکیده و گرم می شود و در نهایت روغن از یک فیلتر عبور می کند و ذرات معلق جذب می شود.در تصفیه شیمیایی علاوه بر تصفیه فیزیکی از یک خاک رنگبر هم عبور می دهند. یکی از عوامل مهم در حافظت از ترانس های برق تعویض به موقع و صحیح روغن ترانسفورماتوراست. از شرایط نگهداری روغن های ترانس برق می توان به فضای سر بسته و تمیز، جلوگیری از ایجاد رطوبت، جلوگیری از هر گونه ضربه و نگهداری در جای خنک اشاره نمود.
وظایف اصلی روغن ترانسفورماتور به عنوان یک روغن صنعتی، عایق بندی و خنک سازی یک ترانس است. بنابراین باید دارای قدرت دی الکتریک بالا، هدایت حرارتی و پایداری شیمیایی باشد و باید این خصوصیات را در مدت طولانی در دمای بالا نگه دارد