وجین کن چیست؟

در زمین‌هایی که مواد آلی کم و خاک سنگینی دارند، بعد از هر آبیاری، لایه‌ی روی خاک سخت شده و امکان رشد گیاه را کم می‌کند. بنابراین، باید قشر سخت و سطحی خاک را خرد کرده و علف‌های هرز را نیز از بین برد.

علف‌‌های هرز جزئی جدایی‌ناپذیر از زمین‌های زراعی و غیر زراعی هستند که میزان محصولات کشاورزی را کاهش می‌دهند. در واقع، با اضافه‌شدن علف‌های هرز ذخیره‌ی مواد غذایی گیاه کاهش پیدا می‌کند و فرآیند جوانه‌زنی آن مشکل‌تر می‌شود. برای دفع این علف‌ها راه حل‌های متفاوتی نظیر استفاده از سموم ارائه شده ‌است؛ اما استفاده نادرست از آن‌ها به جز خطراتی که برای کاربر دارد، باعث از بین ‌رفتن محصول هم می‌شود. یکی از کم‌خطرترین راه حل‌ها که هیچ‌کدام از مشکلات فوق را ندارد، استفاده از دستگاه‌های وجین کن است.

در حقیقت، به عملیاتی که به صورت مکانیکی برای از بین ‌بردن علف‌‌هاى هرز انجام می‌دهند، وجین می‌گویند. بهتر است علوفه هرز مزرعه را تا قبل از گل‌دهی و دانه‌ریزی وجین کرد؛ چراکه با انتشار دانه‌ها در مزرعه، این علف‌ها بیشتر می‌شود.

با چیدن مکرر علف‌های هرز به کمک دستگاه وجین از موارد زیر جلوگیری می شود:

ادامه‌ سنتز مواد غذایی در برگ‌ها
‌ تسریع در مصرف مواد غذایی ذخیره‌شده در اندام‌های زیرزمینی
گرسنگی گیاه

وجین کن با از بین ‌بردن علوفه‌ هرز، باعث افزایش رشد محصول می‌شود. هم‌چنین این ابزار، باعث کاهش استفاده از سموم در زمین‌های زراعی و غیر زراعی می‌شود.

در زمین‌های کوچک، اين کار به صورت دستی و با ابزار دستی نظیر بیل، تیشه و فوکا انجام می‌شود. اما در زمین‌های زراعی بزرگ این کار را با کولتیواتور و در کشت‌‌هاى ردیفى انجام می‌دهند.

عملیات وجین کنی در زمان‌های مختلفی انجام می‌شود که در ادامه به آن می‌پردازیم:

۱. قبل از کاشت: اگر بعد از خاک‌ورزی و آماده‌شدن بستر با ابزاری مانند تیلر یا کلوخ شکن، باران شدیدی ببارد، خاک سله می‌بندد و احتمالا علف هرز می‌روید. در این مرحله، برای وجین کنی زمین‌های مسطح از دیسک سبک، دندانه، چنگک گردان و انواع کولتیواتور استفاده می‌کنند تا خاک به طور سطحی شکسته شود.

۲. در مرحله‌ی سبز شدن: اگر بعد از کاشت، باران ببارد یا آبیاری انجام شود، خاک سله می‌بندد. این مساله، سبزشدن محصول را با مشکل روبه‌رو می‌کند. برای جلوگیری از این مشکل، باید وجین کنی انجام شود. لازم است در این مرحله برای آسیب کمتر به محصول، بذر به صورت عمقی کاشته شود. با اینکه زمان دقیق وجین به نوع محصول، ضخامت سله، رطوبت خاک و ابزار مورد استفاده بستگی دارد، اما بهتر است این کار در روزهای آفتابی انجام شود.

۳. بعد از پایان تنک ‌کردن: در مواردی که تعداد بوته‌ها در سطح زیادتر از حد مورد نیاز باشد، باید بوته‌های اضافی را حذف کرد. این عمل را اصطلاحا تنک ‌کردن می‌گویند. معمولا زمین را بعد از تنک‌ کردن آبیاری می‌کنند. اگر فرصت کافی برای آبیاری وجود داشته باشد، بهتر است اول زمین را وجین کرد و سپس به سراغ آبیاری رفت تا از سله‌شدن آن جلوگیری شود.

۴. قبل از رشد محصول: معمولا آخرین مرحله‌ی سله‌شکنی را قبل از رشد محصول در زمین انجام می‌دهند تا علاوه بر سالم‌ماندن محصول، حرکت تراکتور هم به درستی انجام شود. این مرحله، با دادن کود سرک به گیاه همزمان است و همزمان وجین‌کنی نیز انجام می‌شود.

وجین کن‌ها نیز مانند هر ابزار دیگری انواع مختلفی دارند. انواع اولیه‌ی این ابزار، دستی بودند. بعد از آن وجین کن‌های دستی چرخ‌دار، وجین کن‌های موتوردار دوشی و ماشین‌های وجین کن یا کولتیواتورها وارد بازار شدند. هرکدام از این انواع دارای ویژگی‌های خاصی هستند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

این ابزار، ابتدایی‌ترین انواع وجین کن است. در انتهای این ابزار، چنگه‌ای مجهز به دندانه‌های فنری قرار دارد. کاربر با حرکت‌دادن ابزار به جلو و عقب، علف‌های هرزی را که در بین ردیف‌های کشت روئیده‌اند، جدا می‌کند. این ابزار برای زمین‌های کوچک و باغچه‌ها مناسب است. هرچند استفاده زیاد از این ابزار در بلندمدت به ستون فقرات کاربر آسیب می‌زند.

کار با وجین کن دستی چرخ‌دار بسیار راحت است. استفاده از وجین کن‌های دستی معمولی به پا و کمر فشار می‌آورد و به مرور زمان باعث ایجاد کمردرد شدید برای کاربر می‌شود. وجین کن‌های چرخ‌دار با برطرف‌کردن این مشکل، راندمان کاری کاربر را نسبت به وجین کن‌های دستی چندین برابر می‌کنند. این ابزار، از بهترین روش‌های مکانیکی برای زیر خاک بردن علف‌های هرز و تبدیل آن‌ها به کود آلی برای خاک است.

با پیشرفت تکنولوژی، شاهد ظهور انواع موتوردار این ابزار بوده‌ایم. وجین کن موتوردار، عملیات وجین را با سرعت بسیار بالایی انجام می‌دهد. این دسته از وجین کن‌ها، معمولا دارای یک موتور بنزینی چهار زمانه با قدرت ۲ اسب بخار هستند که به صورت کوله‌پشتی، بر پشت کاربر سوار می‌شود. نحوه‌ کار آن‌ها هم به این صورت است که کاربر پس از روشن‌کردن دستگاه، با راه ‌رفتن در بین ردیف‌های کشت، عملیات وجین را انجام می‌دهد. ظرفیت مزرعه‌ای این دسته از وجین ‌کن‌ها بین ۰.۸ تا ۱.۲ هکتار در روز است.

ماشین‌های وجین‌ کن‌ یا کولتیواتورها دارای موتور ضعیف‌تری نسبت به تیلرها هستند و از آن‌ها برای خاک‌ورزی ثانویه و وجین‌کردن بین ردیف‌های کشت استفاده می‌شود. این ماشین‌هامعمولا توانایی وجین کردن بین ردیف‌های کشت را دارند، اما به دلیل داشتن ابعاد بزرگ، امکان وجین در داخل ردیف‌ها را ندارند.