سبک ها و خدمات گچ بری
گچبری عمری به درازای اهرام مصر دارد، شاید حتی طولانی‌تر. تکنیک و هنری که اکنون به شکل گچبری ساختمان در آمده است، در جای جایِ دنیا به روش خاصی کاربرد داشته. گچ به شدت شکل‌پذیر است، چسبندگی خوبی دارد، رنگ آن برای کارهای ساختمانی عالیست، در دسترس است، قیمت مناسبی ندارد و ... به همین خاطر است که گچ بری ساختمان هیچوقت کمرنگ نشده، بلکه در کنار سایر مصالح جدید همواره در حال تکامل است.
گچبری چیست؟
به عنوان یکی از زیرشاخه‌های معماری، گچ بری هنر بریدن، کندن و طراحی روی گچ است. همان‌طور که تا حالا بارها دور و برتان دیده‌اید، این هنر تقریبا در هرجایی قابل اجراست و زیبایی آن را دوچندان می‌کند. گچبری سقف و دور لوستر، دیوارها، ستون‌ها، دور شومینه و ... از جمله رایج‌ترین گچ بری‌هاست.جالب است بدانید که در ایرانِ قدیم، گچبری معمولا هنری اشرافی تلقی شده، و بیشتر در خانه ثروتمندان اجرا می‌شد. به دلیل ارادتِ آن زمان به مکان‌های مذهبی، مسجدها هم با این هنر تزئین می‌شدند.
ابزار گچبری چیست؟
گچبری ساختمان ابزارهای و ساده و بی‌آلایشی دارد، درست مانند ماهیت همین هنر. با این وجود، استفاده از آنها آموزش می‌خواهد و تخصص.
دمبر: دمبر یک ابزار نوک‌تیز و برنده است که برای بریدن گچ به‌کار می‌رود. استفاده از برخی ابزارهای گچ بری دستی یک کار تخصصی است و دمبر یکی از آنهاست. مهارت استفاده از این ابزار زیبایی نهایی طرح و نقش را مشخص می‌کند.
وردنگی: نوعی قلم است که برای خط انداختن روی گچبری سقف و ... به‌کار می‌رود. پس از خط انداختن روی گچ با وردنگی، می‌توان به‌سادگی آن را برش داد.
قلم بومگرد: قلم بومگرد وسیله طراحی روی گچ بری ساختمان است، و با آن می‌توان لبه‌های گرد و قاشقی را روی گچ ایجاد کرد.
گلویی (حاشیه): این ابزار در سبک‌های مدرن و کلاسیک بسیار کاربرد دارد. گلویی بیشتر در حاشیه‌های دیوار، کنج‌ها و زاویه‌ها به‌کار رفته، و از ترک خوردن آنها جلوگیری می‌کند.
دندان موشی (کنگره): دندان موشی طرح‌هایی کوچک، منظم و یکدست است که معمولا در گچبری ساختمان برای تزئین حاشیه به‌کار می‌رود.
قاب: استفاده از قاب‌های آماده در دکوراسیون داخلی بسیار رایج اشت، و قابلیت نصب روی دیوارها، ورودی‌ها و سقف را دارد.
کربل (منقاره): این وسیله برای تزئین سرستون‌ها و گچبری‌های طاقچه‌ای به‌کار می‌رود.
بومخوار: بومخوار برای تمیز کردن زمینه کار و بوم گچبری ساختمان استفاده می‌شود.
انواع سبک گچبری ساختمان
گچبری کلاسیک یا سنتی
این سبک پر است از طرح و نقش و رنگ. مجلل‌ترین سقف‌ها با درخشان‌ترین چلچراغ‌ها و لوسترها، گچبری کلاسیک دارند. در کنار جزئیات زیاد، استفاده از رنگ‌های درخشانی مانند طلایی، قرمز، سبز و ... هم از پایه‌های این سبک خیره‌کننده است؛ طوری که گویی تلاش می‌کند تداعی‌کننده یک باغ برین باشد.به دلیل همین ظرافتی که از آن صحبت می‌کنیم، گچبری کلاسیک، اگر قرار باشد به صورت دستی توسط استادکار انجام شود، بسیار پرهزینه خواهد بود. البته منظورمان این نیست که باید قید گچبری ساختمان در این سبک را بزنید.خود گچ بری سنتی هم سبک‌ها و روش‌های گوناگونی برای اجرا دارد که این مشکل را حل می‌کند. نهایتا اگر هم همچنان هزینه به نظر بالا بود، می‌توان سراغ نمونه‌های پیش ساخته رفت که در تنوع بی‌نظیرند.
گچبری معرق
در این سبک، پیش از سفت شدن ملات گچ رنگی آن را به شکل دلخواه می‌برند. سپس قطعات را کنار هم قرار می‌دهند، و پشت آن ملات گچ می‌ریزند تا یکدست شود.در آخر هم قطعه با دوغاب به محل مدنظر چسبانده می‌شود. نمونه گچبری ساختمان به این سبک در امامزاده مشهد اردهال کاشان و محراب مسجد میدان ساوه موجود است.
گچ بری لایه‌ای
اینجا گچکار یک لایه گچ کشته را در محلی که با گچ زیرسازی شده است، می‌کشد و به همین ترتیب لایه‌های بعد را روی آن می‌کشد.گچ بری ساختمان به این روش وقتی کاربرد دارد که بخواهیم نتیجه چندرنگ باشد. چون وقتی اجرای لایه‌ها (هرکدام یه یک رنگ) تمام شود، گچکار آن را تراش می‌دهد تا طرح نهایی اصطلاحا "در بیاید".
گچبری تخمه‌بری (تخمه‌کن)
این سبک یک پیش‌نیاز بسیار بسیار مهم دارد: گچ سفید و نرم. گچبری ساختمان به این روش بسیار زیباست، و نقش‌ها و رنگ‌های خلق شده با آن دوام مطلوبی دارند.برای کار هم گچ غربال‌شده با آب مخلوط می‌شود تا خمیری نرم و یکدست به دست بیاید. این خمیر زمینه تخمه‌بری است و روی دیوار اعمال می‌شود تا صاف و یکدست شود.
گچبری کلوخی (لکه)
گچبری کلاسیکِ دوران قاجار (به ویژه دوران ناصری) به همین سبک است؛ مثل نمونه‌های کاخ بادگیر تهران یا کاخ الماس. خاستگاه این سبک از گچبری ساختمان غرب است. در نتیجه طرح‌های آن ایرانی نیست و بسیار هم برجسته است.
گچبری هشته (برهشته)
هشته یا برهشته یعنی بیرون‌آمده و برجسته. به همین خاطر، گچ بری‌های این سبک از زمینه فاصله زیادی دارند. این سبک متعلق به پیش از اسلام است، و نمونه‌های فاخرش را در آثار دوره‌های رازی و آذری مانند محراب الجایتو مسجد جامع اصفهان می‌توان دید.
گچبری مدرن
در بیشتر پروژه‌های امروزی، گچبری ساختمان به سبک مدرن انجام می‌شود. این رویکرد گل و مرغ‌های سنتیِ ایرانی را ندارد. به جای آن، گچبری مدرن تنها خطوط صاف و منحنی دارد، که نهایتا به طرح‌هایی ساده اما فوق‌العاده شیک منتهی می‌شود.برخلاف گچ بری ساختمان به سبک کلاسیک، سبک مدرن علاوه بر زیبایی، کارایی هم دارد. مثلا می‌توان از آن برای پوشش و پنهان‌کردن فضاهای مدنظر استفاده کرد. همچنین، می‌توان گچبری مدرن را با نورپردازی تلفیق کرد. هزینه آن هم کمتر است و سریع‌تر اجرا می‌شود.
گچبری مدرن به دو شکل اجرا می‌شود:
در حین ساخت یا بازسازی دیوار و سقف
با نصب قطعات گچبری پیش ساخته؛ این قطعه‌ها در بازار موجودند. تنها باید مدل و اندازه مدنظر را انتخاب و بعد نصب‌شان کرد.
روش‌های اجرای گچ کاری چیست؟
گچ بری ساختمان به دو روش انجام می‌شود: به صورت دستی یا با قطعات پیش ساخته.
گچبری ساختمان به روش دستی
در این روش گچکار میزان دقیقی از گچ و آب را با هم ترکیب می‌کند. سپس، اسکلت اصلی کار را با استفاده از این خمیر انعطاف‌پذیر و دست‌هایش شکل می‌دهد. پس از آن هم گچ را با استفاده از ابزار گچبری (که در ادامه معرفی‌شان کرده‌ایم) شکل می‌دهد.
کیفیت مواد اولیه و البته سرعت عمل و مهارت گچکار اینجا بسیار مهم است. چون اگر گچ سفت شود، دیگر نمی‌توان به خوبی روی آن کار کرد. همان‌طور که بالاتر گفتیم، گچ بری ساختمان به این شکل هزینه بالایی دارد و زمان بیشتری هم می‌برد. اما نتیجه نهایی کارِ دست، یک اثر هنریِ واقعی و بسیار ارزشمند خواهد بود.
گچبری پیش ساخته
گچ بری ساختمان، دو محصول هستند که گچبرها زیاد از آنها استفاده می‌کنند: پلی اورتان و پلی استایرن. این دو در گچبری پیش ساخته کاربرد دارند و نه تکنیک‌های دستیِ این هنر.شاید نام گچبری پلی یورتان به گوش‌تان خورده باشد. این قطعه‌های پیش ساخته از جنس گچ، پلی یورتان و فوم فشرده پلی استایرن هستند که در قالب‌های مخصوص ساخته می‌شوند.خود پلی اورتان یا پلی یورتان یک محصول پلیمری است که به دلیل مقاومت، انعطاف، قیمت مناسب و رنگ‌پذیری در ساخت قطعات گچبری آماده کاربرد زیادی دارد. پلی استایرن هم محصولی پلیمری است که به خاطر وزن کم و عایق بودن در برابر رطوبت، حرارت و صدا، در ساخت صفحات گچی به کار می‌رود.