معماری گوتیک دورهای شاخص و تاثیرگذار در معماری اروپاست. سبک گوتیک در معماری اروپا از قرن ۱۲ تا ۱۶ میلادی رواج داشت و معماری مذهبی کلیسایی را به نهایت زیبایی و ظرافت رساند. دوره گوتیک بر تمامی هنرها از جمله نقاشی، مجسمهسازی، معماری و طراحی مبلمان تاثیری شگرف گذاشت. تا حدی که امروزه نیز میتوانیم عناصر معماری گوتیک را در بسیاری از طراحیهای معاصر ببینیم.
معماری گوتیک دورهای شاخص و تاثیرگذار در معماری اروپاست. سبک گوتیک در معماری اروپا از قرن ۱۲ تا ۱۶ میلادی رواج داشت و معماری مذهبی کلیسایی را به نهایت زیبایی و ظرافت رساند. دوره گوتیک بر تمامی هنرها از جمله نقاشی، مجسمهسازی، معماری و طراحی مبلمان تاثیری شگرف گذاشت. تا حدی که امروزه نیز میتوانیم عناصر معماری گوتیک را در بسیاری از طراحیهای معاصر ببینیم.
با پیشرفت مهندسی و اختراع راهکارهای جدید در انتقال بار ساختمان در قرن ۱۲ و ۱۳ سبک گوتیک به وجود آمد. استفاده از قوسهای تیزهدار، طاقهای دندهدار قطری و پشتبندهای معلق در معماری گوتیک امکان ساخت کلیساهایی با مساحت و ارتفاع بیشتر را فراهم کرد.
پنجرههای بزرگ با شیشههای رنگی پرنقشونگار از ویژگیهای دیگر معماری گوتیک است. وجود پنجرههای بزرگ در کلیساهای گوتیک به لطف پیشرفت سازهای ممکن شد، زیرا برای نگه داشتن وزن سقف، دیگر نیازی به دیوارهای یکپارچه و ضخیم نبود. وجود همین شیشههای رنگی وسیع است که فضای داخلی کلیساهای گوتیک را به تجلیگاه زیبای نور و رنگ تبدیل کرده است.
بسیاری از ساختمانهای گوتیک سنگی هستند، هر چند در بعضی از کشورها همچون ایتالیا از آجر و سنگ مرمر در ساخت کلیساهای گوتیک استفاده میشد. محبوبیت سبک گوتیک در معماری اروپای قرون وسطی چند قرن ادامه داشت و با رواج معماری رنسانس در فرانسه، ایتالیا و دیگر نقاط اروپا از محبوبیت معماری گوتیک کاسته شد. در ادامه با ویژگیها و اصطلاحات معماری گوتیک بیشتر آشنا خواهیم شد.
مشخصات سبک گوتیک
پنجرههایی با شیشههای رنگی (Stained Glass)
پنجرههایی پر شده با تکهشیشههای رنگی که به صورت هنرمندانهای نقاشیهایی از داستانهای مسیحی را بیان میکنند از زیباییهای معماری گوتیک است. وجود چندین پنجره با ارتفاع زیاد و قوس تیزهدار (Lancet Window) از ویژگیهای نمای کلیساهای گوتیگ است. در سبک گوتیک پیشرفته، پنجره بزرگ دایرهای به نام گل رز (Rose Window) به عنصر شاخص نما تبدیل شد.
جناح شمالی کلیسای جامع نتردام Chartres با داشتن پنجره رنگارنگ طرح Rose Window با حدود ۱۳ متر قطر، بسیار زیبا و خیرهکننده است.
در پنجرههای بزرگ گوتیک معمولا از قاب داخلی تزئینی (Tracery) استفاده میشود که نقوش هندسی متنوع و زیبایی دارد. قابهای تزئینی درون پنجرههای گل رز به زیبایی از سنگ تراشیده میشدند و جلوهای چشمگیر در نمای اصلی کلیسای گوتیک داشتند.
قوسهای تیزهدار
عنصر مهم دیگر معماری گوتیک قوس نوکتیز یا تیزهدار است. کاربرد فراوان این قوس در ساختار دیوارهای کلیسای گوتیک، هدف عملکردی و زیبایی را همزمان دارد. قوس تیزهدار به نسبت قوس دایرهای پخش بار متفاوتی دارد و بار سقف را بهتر بر نقاط مشخصی از دیوار منتقل میکند. به کمک کاربرد قوس تیزهدار در معماری گوتیک، بار سقف بر روی ستونهایی (Pillars) متمرکز میشود و به زمین انتقال مییابد. این نوع انتقال بار بنا به زمین، نوعی اسکلت ساختمانی میسازد و به همین دلیل است که میتوان در بین دو ستون، پنجرهای بزرگ قرار داد.
علاوه بر کارکرد سازهای قوس گوتیک، قوسهای تیزهدار باعث ارتفاع بیشتر بنا میشوند و حسی معنوی ایجاد میکنند که کلیسا به سمت آسمان کشیده شده است. کاربرد فراوان قوس تیزهدار در سبک گوتیک تاثیرگرفته از معماری اسلامی است. پیش از دوران گوتیک، قوس رومی دایرهای در کلیساهای سبک رومانسک کاربرد داشت.