تاریخچه ساخت شیشه
در ساخت شیشه تردید بسیاری وجود دارد. یکی از قدیمیترین استفادههای موجود در این ماده ، از “پلینی” نقل شده که در طی آن ، گفته میشود که بازرگانان فنیقی ، ضمن پختن غذا در
ظرفی که برحسب اتفاق روی تودهای از لزونا در ساحل دریا قرار گرفته بود، به وجود این ماده پی بردند. یکی شدن ماسه و قلیا نظر آنان را به خود جلب کرد و سبب انجام تلاشهای بعدی در راه
تقلید این عمل شد.
مصریها در هزاره ششم پیش از میلاد ، جواهرات بدلی شیشهای میساختند. در سال ۲۹۰ میلادی ، شیشه پنجره ساخته شد. در طی قرون وسطی ، ونیز به مرکز انحصاری صنعت شیشه بدل
شده بود. در سال ۱۶۸۸ شیشه جام در فرانسه به شکل فراورده نو عرضه گردید. در سال ۱۶۰۸ میلادی ، در ایالات متحده ، در “جیمزتاون” در ویرجینیا ، صنعت شیشه پایهگذاری شد. در سال
۱۹۱۴، فرایند فورکالت در بلژیک برای کشش مداوم ورق شیشه بوجود آمد.
صنعت شیشهسازی در ایران
صنعت شیشهسازی ، در ایران سابقه بسیار طولانی دارد که به حدود پیش از ۲۰۰۰ قبل از میلاد میرسد. کشف یک ظرف شیشهای زرد رنگ صدفی با زینتی شبیه به خطوط شکسته موجدار که
در یکی از قبرستانهای لرستان پیدا شده ، یک گردنبند شیشهای حاوی دانههای آبی رنگ متعلق به ۲۲۵۰ سال پیش از میلاد ، در ناحیه شمال غربی ایران و قطعات شیشهای مایل به سبز که در
کاوشهای باستان شناسی لرستان ، شوش و حسنلو بدست آمده است، نشان دهنده سابقه تاریخی صنعت شیشهسازی در ایران است.
قدیمیترین شیشه در ایران متعلق به هزاره دوم پیش از میلاد است. نمونههایی از هزاره دوم تا مقارن میلاد مسیح شامل عطردانها، النگوها، تندیسها و کاسهها و تنگهای متعدد بهدست
آمدهاست. در حفاریهای چغازنبیل مربوط به دوره پیش از تاریخ، بطریهایی شیشهای یافت شدهاست، که نشان از وفور شیشه در ایلام کهن دارد.
از تمدن مارلیک مهرههای شیشهای که عمر آنها به ۳۴۰۰ سال پیش میرسد، پیدا شدهاست. همچنین ظروف شیشهای مایل به شیری در کاوشهای لرستان بهدست آمدهاست. از زمان
هخامنشیان آثار شیشهای چندانی در دست نیست. در آن دوره مهرههای شیشهای ایران در سراسر جهان قدیم معروف بوده که ظاهراً به رنگ سیاه و سفید بودهاست.
هنرمندان ساسانی در تراش دادن شیشه مهارت مخصوصی داشتهاند. شیشهٔ ساسانی در چین ارج بسیار داشته و بهویژه شیشه لاجوردی را گرانبها میشمردند. جامهای پایهدار با نقش
حلقههای برجسته از دوره اشکانیان و ساسانیان بهجای ماندهاست.
ظروف شیشهای دورهٔ اسلامی تحت تأثیر طرحهای قبل از اسلام است. در دورهٔ سلجوقی و تا زمان هجوم مغول، افزارها و ظروفهای بسیار زیبای شیشهای از کورههای شیشهگری گرگان بیرون
میآمد که به نازکی کاغذ و گاه مینایی و گاه تراشیده و کندهکاری شدهاست. روزگار سلجوقی اوج صنعت شیشهگری در ایران محسوب میشود. فرآوردههای شیشهای این دوران بیشتر شامل
ظروف کوچک و بزرگ، عطردانهای بسیار ظریف، جامها و گلدانهایی با فرمها و اندازههای متنوع و اشیاء تزئینی کوچک بهشکل حیوانات و … است. در دورهٔ مغول رونق شیشهسازی از میان
رفت و در عوض در این عهد سفالگری و کاشیکاری رونق یافت.
در دورهٔ تیمور رواج شیشهگری قابل توجهاست. شیشهگرانی از مصر و سوریه به ایران آمدند و مشابه شیشههای ایرانی به مصر و سوریه رفت. در این دوره دو شهر سمرقند و شیراز از مراکز
عمده شیشهسازی در ایران بودند. از این زمان به بعد این هنر روی به انحطاط نهاد تا زمان شاهعباس که با ساختن چراغهای مساجد و بطریها این هنر دوباره زنده شد. شاهعباس شیشهگران
ونیزی را برای احیای این صنعت به ایران آورد. در نتیجه شیشهگری در دوره صفوی رونق دوباره یافت. گاه شیشه را با دمیدن به درون قالب میساختند و گاه شیشه را میتراشیدند تا بهشکل
جواهر در آید و یا نقوشی روی آن میکندند. و گاهی نیز شیشه را با نقوش درخشان، مینایی و طلایی میکردند. در این دوره کارگاههای شیشهسازی در شهرهای مختلف ایران از جمله اصفهان،
شیراز و کاشان دایر شد.
در فاصلهٔ بین سلطنت سلسله صفویه و قاجاریه هنر و صنعت شیشهگری در ایران از لحاظ سیر تکاملی پیشرفتی نداشتهاست و تا اواخر سلسله قاجاریه و بعد از آن بهتدریج ضعیفتر
شدهاست. با ورود شیشه به قیمت ارزانتر و مرغوبتر به بازار ایران، کمکم این صنعت رو به انحطاط نهاد.
روشهای ساخت شیشه
سرد کردن از حالت بخار (PVD)
رسوب شیمیایی فاز بخار (CVD)
هیدرولیز شعلهای
سل-ژل