بهزی

آشنایی با بيماري هاري

زمان مطالعه 1 دقیقه

آشنایی با بيماري هاري

بيماري هاري چيست؟

بيماري هاري بيماري ويروسي و يكي از مهمترين بيماري­هاي مشترك بين انسان و حيوان است كه پستانداران  مي­توانند به آن مبتلا شوند. ويروس هاري در دستگاه عصبي رشد  و ضايعه ايجاد مي­كند. بنابراين بيماري عصبي محسوب مي­گردد.

چگونه دام بيمار را بشناسيم؟

بيشتر علائم باليني كه در بيماري هاري رخ مي­دهد به ايجاد تورم توسط ويروس در مغز، نخاع و ريشه­هاي عصبي مربوط مي­گردد. به طور كلي علائم باليني در حيوان به دو شكل ظاهر مي­شوند : 1-    شكل خشمگين يا ديوانه كه در اين نوع از بيماري حيوان عصبي شده و به ساير حيوانات حمله مي­كند. 2-    شكل فلجي كه حيوان فلج و آرام شده و معمولاً در يك گوشه پناه مي­گيرد. بنابراين تغيير در رفتار طبيعي حيوانات بايد بعنوان آلودگي به هاري در نظر گرفته شود. به عبارت ديگر مثلاً اگر شغال يا روباه به انسان حمله كند يا با مشاهده انسان فرار نكند اين يك تغيير در رفتار طبيعي حيوان محسوب مي­گردد و بايد بعنوان نشانه­اي از بيماري در نظر گرفته شود و همچنين است اگر خفاش در روز پروار كند.

بيماري هاري از چه زماني شناخته شده است؟

مطالعه متون كهن تاريخي و پزشكي نشان مي­دهد كه انسان از ديرباز با سگ هار آشنا بوده و براي جلوگيري از گزش انسان­ها توسط آنها، قوانين و مقرراتي وضع كرده بود و براساس اين قوانين و مقررات صاحبان سگ­ها موظف بودند تا با بستن و قلاده كردن سگ­ها، آنها را مهار كنند و عواقب عدم مهار سگ خود را بپذيرند. با اينهمه در آن ايام انسان از عفوني بودن و مشترك بودن بيماري هاري بين انسان و حيوان آگاه نبود و بيشتر به صدماتي كه سگ­هاي خشمگين در اثر گزش به انسان وارد مي­نمودند توجه داشت. اما با تحولاتي كه در قرن هيجدهم در زمينه علم همه­گيري­شناسي پديد آمد كم­كم عفوني و مشترك بودن بيماري شناخته شد و كنترل و درمان بيماري، بيش از زخم حاصل از گزش اهميت پيدا كرد.

گسترش و خسارات بيماري هاري در جهان چگونه است؟

بيماري هاري در بيشتر كشورهاي آسيا و آفريقا بومي است و بيشترين خسارات و تلفات در اثر بيماري در اين دو قاره مشاهده مي­شود و تلفات انساني آن در جهان سالانه حدود 55 هزار نفر تخمين زده مي­شود. از طرف ديگر حدود 99 درصد از اين تلفات در كشورهاي در حال توسعه يا عقب مانده و بيش از 99 درصد در اثر گزش سگ هار پيش مي­آيد. حدود 56 درصد از تلفات انساني در اثر هاري در قاره آسيا و 44 درصد در قاره آفريقا رخ مي­دهد و تلفات در ساير قاره­ها قابل توجه نيست. در قاره آفريقا و آسيا خسارات سالانه بيماري هاري به دام­ها حدود 3/12 ميليون دار تخمين زده مي­شود. بيشتر خساراتي كه بيماري در آمريكا وارد مي­كند شامل هزينه­هاي پيشگيري در افراد حيوان­گزيده است و تقريباً تمامي آن به گاز گرفتگي توسط حيوانات وحش و پيشگيري در افراد در معرض خطر مربوط مي­شود.  اين هزينه­ها سالانه حدود 300 ميليون دلار است. در آمريكاي مركزي و جنوبي در سال 1985 ميزان تلفات سالانه گاو و گوساله در اثر هاري حدود 100 هزار راس و ميزان خسارات سالانه حدود 30 ميليون دلار تخمين زده شد. در جهان سالانه بيش از يك ميليارد دلار صرف پيشگيري از بيماري هاري مي­شود. در ايران تلفات انساني هاري سالانه حدود 2 الي ده نفر است، اما خسارات و تلفات دامي نوسان زيادي دارد و ممكن است 200 راس گاو و گوساله را شامل شود اين بيماري در سال 1387 در استان سمنان باعث آلودگي گله­اي با حدود يكصد شتر گرديد.

حيوانات حساس و مخازن بيماري كدامند؟

حيوانات گوشتخوار اهلي و وحشي و خفاش­ها مخزن ويروس بيماري هاري محسوب مي­شوند كه مي­توانند بيماري را به ساير پستانداران از جمله انسان و دام­هاي اهلي منتقل كنند. معمولاً انسان ميزبان پايان براي ويروس محسوب مي­شود و انتقال از انسان به انسان و ساير حيوانات نادر است. در اروپا روباه قرمز مهمترين مخزن بيماري محسوب مي­گردد. لذا در كشور فرانسه براي كنترل بيماري در روباه قرمز از سال 1986 الي 1995م. حدود 261 ميليون دلار هزينه گرديده است كه بيشتر  مربوط به تجويز واكسن خوراكي براي اين حيوان مي­باشد.

چگونه بيماري منتقل مي­شود؟

سگ و ساير حيوانات گوشتخوار كه مبتلا به بيماري مي­شوند ويروس بيماري را همراه ترشحات بزاقي به بيرون دفع مي­كنند و در بيشتر موارد اين ويروس از طريق گزش حيوان هار، وارد بدن انسان و ساير دام­هاي اهلي مي­شود. ويروس هاري وارد خون حيوان بيمار نمي­شود بنابراين ويرمي در اين بيماري موجود نيست. با اينهمه ويروس به صورت متناوب همراه بزاق و ادرار دفع مي­شود و در مايع مغزي نخاعي و در بعضي ديگر از بافت­ها مانند سيستم عصبي مركزي، غدد بزاقي و ماهيچه­ها يافت مي­شود. بنابراين براي كنترل بيماري بهتر است لاشه­ها هرچه سريعتر سوزانده شده يا دفن گردند تا آلودگي محيط با ويروس كاهش يابد. گاهي در امريكال شمالي انتقال بيماري در اثر گزش خفاشان خونخوار ايجاد مي­شود.

چگونه از بيماري يپيشگيري مي­كنند؟

اساس پيشگيري و كنترل هاري بر كنترل بيماري در حيوانات استوار است كه خود در سه بخش عمده قابل پيگيري مي باشد : 1.    كنترل بيماري در حيات وحش 2.    كنترل بيماري در جمعيت سگ هاي بدون صاحب 3.    كنترل بيماري در جمعيت سگ هاي صاحبدار 1 - كنترل بيماري در حيات وحش اهميت حيات وحش در شيوع بيماري هاري در ايران زياد مشخص نيست با اينهمه موارد متعددي از حمله گرگ­ها، شغال و روباه هار به حيوانات و انسان­ها گزارش شده است. براي كنترل بيماري در اين حيوانات واكسن خوراكي در بازار موجود است كه آن را در داخل طعمه مانند سر مرغ قرار داده و در مسير يا محل تجمع حيوانات وحش پخش مي­كنند. 2 -  كنترل بيماري در جمعيت سگ هاي بدون صاحب سگ­هاي بدون صاحب از مهمترين دلايل گزش انسان­ها در كشور ما مي­باشد. لذا براي كنترل بيماري يا بايد اين سگ­ها واكسينه شوند و يا به نحوي كنترل يا معدوم گردند. در عمل ديده شده است كه معدوم سازي سگ­ها با توجه به خصوصيات توليدمثلي آنها كه معمولا  در هر سال دو بار زايش دارند و هر بار نيز چندين توله به دنيا ميآورند زياد موثر نيست. زيرا تنها در مدت كوتاهي جمعيت خود را دوباره افزايش مي­دهند. از طرف ديگر معدوم­سازي اغلب با استفاده از سلاح­گرم انجام مي­شود و با توجه به زوزه­هايي كه حيوان در زمان مرگ مي­كشد معمولا افراد تمايل زيادي به معدوم­سازي آنها نشان نمي­دهند. بعلاوه گرفتن سگ­ها و معدوم­سازي آنها بعد از تزريق ماده ضد درد نيز مشكل است. بنابراين در سال­هاي اخير گرفتن سگ­ها و رها كردن آنها بعد از عقيم­سازي و تزريق واكسن پيشنهاد شده است. در اين حالت به صورت بيولوژيك جلو تكثير سگ­ها گرفته مي­شود. پيروي از اين روش در بعضي نقاط مانند بعضي از ايالات هند نتيجه بسيار مطلوبي داشته است. براي واكسيناسيون سگ­هاي ولگرد در نپال از روش ديگري استفاده شده است كه مي­تواند بعد از مطالعه در نقاط ديگر نيز مورد استفاده قرار گيرد. مسئولين سازمان جهاني بهداشت دام در مطالعه بيماري­  هاري  در نپال متوجه شدند كه بسياري از سگ­هاي ولگرد با آنكه صاحب ندارند اما با افراد مرتبطند و آنها مي­توانند اين سگ­ها را مهار كنند. بنابراين در اجراي برنامه واكسيناسيون از مردم خواستند كه اين سگ­ها را جهت واكسيناسيون مهار كنند و اين طرح با موفقيت انجام شد. 3 - كنترل بيماري در جمعيت سگ هاي صاحبدار كنترل بيماري در جمعيت سگ هاي صاحبدار معمولا با تزريق واكسن و نشانه­گذاري آنها با استفاده از قلاده انجام مي­شود. همچنين سگ­هاي بيمار معدوم و سگ­هاي مشكوك معدوم يا قرنطينه مي­شوند. براي كنترل بيماري در جمعيت سگ­هاي صاحب­دار بايد حداقل 70 درصد از آنها را واكسينه كرد.

اقدامات اوليه بعد از گزش انسان توسط حيوان بيمار چيست؟

در صورتيكه توسط حيوانات گزيده شديد براي جلوگيري از ابتلا به بيماري: 1 – محل گزش را به سرعت با آب و صابون و در صورت نبودن صابون با آب به خوبي بشوييد. 2 – از پانسمان كردن محل زخم پرهيز كنيد. همين اقدام ساده مي­تواند در بسياري از موارد از ابتلاي شما به بيماري هاري جلوگيري كند. با اينهمه بايد جهت اطمينان در اولين فرصت به مراكز بهداشت مراجعه نماييد تا به شما واكسن و سرم ضدهاري تزريق شود. توجه داشته باشيد كه اگر بيماري در انسان به موقع جلوگيري نشود و بيماري ظاهر گردد معمولاً انسان در عرض يك الي پنج روز بعد از بروز علائم باليني، مي­ميرد. در هر حال هاري غيرقابل درمان است و در نهايت باعث مرگ بيمار مي­شود.

آيا مي­توان از گوشت دام­هاي حلال گوشت كه توسط حيوان هار گزيده شده است استفاده كرد؟

در صورتيكه دام حلال گوشت توسط حيوان هار گزيده شود حداكثر تا 48 ساعت مي­توان آن را ذبح و بعد از جداسازي محل گزش، از گوشت آن استفاده كرد. اما بعد از سپري شدن اين مدت با توجه به اينكه ويروس در بدن حيوان رشد و تكثير و گسترش مي­يابد اين حيوانات را نمي­توان ذبح و گوشت آنها را مورد مصرف قرار داد و بايد آنها را معدوم كرد. البته اين حيوانات را مي­توان حدود 6 ماه در قرنطينه قرار داد و در صورت عدم ظهور بيماري با انجام اقدامات خاص آنها عاري از بيماري اعلام كرد و از قرنطينه خارج نمود. اما در اين مدت حتي از شير آن دام­ها نبايد استفاده نمود و معمولا به علت  هزينه­هاي بالا، قرنطينه اين دام­ها ميسر نيست و معدوم­سازي ترجيح دارد.
شما اولین نفری باشید که در مورد این پست نظر می‌دهید.