بيماري طاعون نشخواركنندگان كوچك چيست؟
طاعون نشخواركنندگان كوچك (PPR) ، كه بنام طاعون بز نيز شناخته ميشود يك بيماري ويروسي بسيار مسري ميباشد كه گوسفند و بز به آن مبتلا ميشوند. از علايم اين بيماري تب، ترشحات چشم و بيني ، التهاب و جراحات دهاني، اختلال تنفسي و سرفه ، ذات الريه، التهاب روده ها و اسهال ميباشد. امروزه اين بيماري در ايران و ساير كشورهاي خاورميانه شايع ميباشد.
عامل بيماري چيست؟
عامل طاعون نشخواركنندگان كوچك يك ويروس است.اين ويروس با عوامل بيماريهاي طاعون گاوي،سرخك انسان،ديستمپرسگ و نيز موربيلي ويروسهاي پستانداران دريايي قرابت دارد. .
كدام حيوانات درگير اين بيماري ميشوند؟
شكل باليني بيماري درگوسفندوبز و نيز در نشخواركنندگان كوچك وحشي كه درباغ وحشها نگهداري ميشوند مشاهده ميشود. گاو ، گاوميش ، شتر و خوك ميتوانند به ويروس آلوده شوند اما شكل باليني بيماري در آنها ديده نشده است.
نحوه انتقال وانتشار بيماري چگونه است؟
پس از شروع تب، ويروس تقريبا بمدت 10 روز در تمام ترشحات و مواد دفعي حيوان آلوده و بيمار وجود دارد و ترشحات چشم ،بيني ودهان و مدفوع داراي مقدار زيادي ويروس ميباشد .از اين ترشحات و تراوشات ، بخصوص وقتيكه حيوان سرفه وعطسه ميكند ريزقطره هاي آلوده تا فواصل قابل ملاحظه اي درهوا منتشر ميشود ( درمناطق سرد اين فاصله 10 متر مي تواند باشد). اين ريز قطره ها توسط ساير دامها استنشاق ميشود و ميتواند منجر به آلودگي آنها گردد. .هرچند تماس نزديك مهمترين راه اتنقال بيماري ميباشد ليكن ترشحات وتراوشات دامهاي آلوده، آبشخورها، آخورها و بستر رانيز آلوده ميسازد و آنها نيز ميتوانند منبع آلودگي باشند. درميادين دام تماس نزديك دامها كه ازنقاط مختلف براي فروش آورده ميشوند خطر انتقال وانتشاربيماري را افزايش ميدهد.
چگونه بيماري در گله اتفاق ميافتد؟
بيماري ممكن است به طرق زير وارد گله شود:
در روزها و هفته هاي اخير دام جديد و آلوده خريداري شده و وارد گله شده باشد.
هنگام جابجايي و حمل و نقل گوسفندان و بزها، دامها با منابع آلوده در تماس قرار گرفته باشند.
گوسفندان و بزها باسنين مختلف كه آلودگي آنها مشخص نيست دريك جا تجمع يافته و مخلوط شده باشند.
گوسفندان وبزهايي كه براي فروش به بازار برده شدهاند فروش نرفته و بعد از آلودگي در بازار به گله برگردانده شده باشند.
علائم باليني بيماري چيست؟
شروع ناگهاني تب40 تا41 درجه، افسردگي و بيحالي از علايم عمومي بيماري محسوب ميشوند. موهاي بدن، بخصوص در نژادهاي موكوتاه بحالت سيخ قرارميگيرند و ظاهر پف كرده به دام ميدهند. بزودي پس از اين مرحله ترشحات آبكي ازچشمها، بيني ودهان شروع ميشود كه بعلت عفونت هاي ثانويه اين ترشحات بعدا غليظ و زرد رنگ ميشود. ترشحات پوزه و موهاي زير چشم را مرطوب كرده وپس از خشك شدن باعث چسبندگي پلكها وانسـداد سوراخهاي بيني ونتيجتا اشكال درتنفس ميشود.
1يا 2 روز بعد از شروع تب، پوشش مخاطي دهان وچشمها بشدت متورم و قرمز رنگ ميشود. سپس بعلت نكروز اپيتليال ،نواحي خاكستري رنگ كوچك ته سوزني بروي لثه ها، كام، لبها و سطح داخلي گونه ها وسطح بالايي زبان ظاهر ميشود. اين نواحي از نظر تعداد و اندازه توسعه يافته وبه هم متصل ميشوند.
سطح داخلي دهان تغيير ظاهري يافته ،رنگ پريده و پوشيده ازسلولهاي مرده ميشود ودربعضي مواردپوشش طبيعي آن ممكن است بوسيله يك ماده پنيري ضخيم، بشكل كامل پوشانده شود. اسهال معمولا 2تا3 روز بعداز شروع تب ظاهر ميشود گرچه درمراحل اوليه و شكل ملايم بيماري،ممكن است اسهال مشهود نباشد.
با مشاهده كدام علايم به طاعون نشخواركنندگان كوچك مشكوك شويم؟
هنگام مشاهده تركيبي از علائم زير بايد به طاعون نشخواركنندگان كوچك مشكوك شد:
شروع ناگهاني يك بيماري تب دار در گوسفند وبز
ترشحات چشم ،بيني ودهان همراه با تورم و پرخوني و زخم در دهان و اطراف آن
مشكلات تنفسي
اسهال
تلفات قابل توجه در گوسفندان و بزها
يافته هاي پس ازمرگ اين بيماري كدام است؟
لاشه يك دام مبتلا به طاعون نشخواركنندگان كوچك معمولا تحليل رفته وپاهاي عقب دام آغشته با اسهال است، كره چشمها گود افتاده و چشمها وبيني پوشيده از ترشحات خشك است. دهان داراي زخم و ترشحات و غشاي كاذب است. تغييرات زير نيز ممكن است مشاهده شود:ريه ها معمولا پرخون و جگري شدهاند و دستگاه گوارش داراي پرخوني و خونريزي است. خطوط گورخري نيز ممكن است در دستگاه گوارش ديده شود.
علائم اين بيماري با كدام بيماريهاي ديگر قابل اشتباه است؟
به علت ضايعات دهاني اين بيماري مي تواند با بيماري تب برفكي ، زبان آبي و اكتيماي واگيردار اشتباه شود. به علت اشكالات تنفسي، بيماري ميتواند با پنوموني پاستورلايي ويا پلوروپنوموني واگير بزان اشتباه شود. اسهال حاصل نيز ميتواند با اسهال كوكسيديايي ويا آلودگي كرمي معده اي –روده اي اشتباه گردد.
چه اقداماتي براي كنترل بيماري طاعون نشخواركنندگان كوچك متداول است؟
كنترل واگيريهاي طاعون نشخواركنندگان كوچك بسته به استراتژي كشورها، متكي بركنترل جابه جايي دام (قرنطينه)همراه با استفاده ازواكسيناسيون كانوني (حلقه اي) وايمن سازي پروفيلاكتيك در جمعيتهاي پر خطر ، ويا در موارد خاص معدوم سازي تمامي گله آلوده ميباشد. تا چندسال پيش كاربردي ترين واكسيناسيون در برابر طاعون نشخواركنندگان كوچك استفاده از واكسن طاعون گاوي بود. امروزه واكسنهاي موجود در بازار ميتوانند نشخواركنندگان كوچك را حداقل به مدت سه سال دربرابر طاعون نشخواركنندگان كوچك حفاظت نمايند.