بيماري زبان آبي چيست؟
بيماري زبان آبي بيماري ويروسي است كه توسط بندپايان و پشهها منتقل ميشود. گوسفند حساسترين دام در مقابل اين بيماري است ولي بيماري در بز، گاو و شتر نيز ديده ميشود. در اين حيوانات آلودگي اغلب بدون نشانههاي باليني است. آثار ويروس زبان آبي در همه قاره ها به جز قطب جنوب ديده شده است و در ايران نيز با آزمايشات سرمي آلودگي با آن نشان داده شده است و ميزان اين آلودگي بالا است. علايم باليني بيماري نيز گاهي ديده ميشود.
كدام حيوانات درگير اين بيماري ميشوند؟
با وجود آنكه ميزبانهاي مهره دار ويروس بلوتانگ شامل بسياري از نشخواركنندگان اهلي و وحشي از جمله، گوسفند، بز، گاو، گاوميش، آهو، و شتر ميباشد؛ ليكن زبان آبي عموما بعنوان بيماري گوسفند شناخته شده است .حساسيت نژادهاي مختلف گوسفند متفاوت بوده و برخي نژادها بسيار حساس تر هستند. گاو و گاوميش ميزبانهاي مهره دار اوليه ويروس بوده و ويروس در بدن آنها بمدت طولاني تكثير ميشود و آلودگي در آنها عموما بشكل غيرآشكار است. آلودگي به بلوتانگ علاوه برگاو در بز ، شتر يك كوهانه و نشخواركنندگان وحشي (گاهي حتي در گوسفند) بصورت عفونت غيرآشكار است.
نحوه انتقال و انتشار بيماري چگونه است؟
سرايت از طريق تماس صورت نميگيرد و برخي از پشه هاي جنس كوليكوئيدس(حشره ميزبان)، ويروس بلوتانگ را در ميان نشخواركنندگان حساس انتقال ميدهند ؛ اين حشرات ميزبان با خونخواري از دامها آلوده ميشوند. پشه هاي آلوده براي تمامي عمر قادر به انتقال عفونت هستند. از آنجا كه پشه ها تنها ناقلين طبيعي مهم ويروس بلوتانگ هستند، بنابراين پراكندگي و شيوع اين بيماري از عوامل زيست محيطي (مثلا بارش زياد، دما، رطوبت و ويژگي هاي خاك) تبعيت مينمايند و در بسياري از نقاط جهان وقوع عفونت بصورت فصلي است. ويروس بلوتانگ عفونت هاي پايدار در نشخواركنندگان ايجاد نميكند از اينرو بقاي جرم عامل در محيط زيست با عوامل بقاي حشره ميزبان مرتبط ميباشد.
علائم باليني بيماري چيست؟
دوره كمون اين بيماري معمولا 5-10 روز است. عوارض ناشي از عفونت، از فرم غير آشكار بيماري در اكثريت قريب به اتفاق دامهاي آلوده تا فرم مهلك در قسمتي از جمعيت گوسفند،بز،آهو و ... متغيير است؛ اما گاهي عفونت منجر به بروز شكل باليني بيماري ميشود.
علائم فرم حاد (گوسفند و بعضي از گونه هاي آهو)
• تب تا 42 درجه سانتي گراد، ترشح بيش از حد بزاق، افسردگي، نفس نفس زدن
• ترشحات بيني ابتدا روشن است كه بعدا موكوسي-چركي شده و پس از خشك شدن در اطراف بيني پوسته ايجاد ميكند.
• پرخوني پوزه، لب ها، صورت، پلك و گوش كه منجر به تورم و ادم ميشود.
• زخم و نكروز مخاط دهان معمول است.
• زبان ممكن است پرخون و متورم و سپس كبود شده و از دهان خارج شود.
• پرخوني عروق نوار تاجي سم، كشاله ران، زيربغل و مياندوراه ؛ لنگش ناشي از تورم ناحيه تاجي سم .
• در موارد شديد بيماري، پيچش دائم سر به يكطرف بعلت اسپاسم دردناك عضلات.
• سقط جنين و يا تولد بره با نقص مادرزادي و يا ناهنجار.
• عوارض ثانويه ذات الريه (عفونت ثانويه) ميتواند بروز نمايد.
• مرگ در 8-10 روز رخ داده و يا بهبودي در مدت طولاني همراه با ريزش مو، نازايي و تاخير رشد حاصل خواهد شد .
فرم خفيف: پرخوني گذرا، ترشحات خفيف چشم وبيني ديده ميشود.
فرم عفونت غيرآشكار : اين فرم عفونت بصورت مكرر در گاو و گونه هاي ديگر براثر آلودگي به سروتيپ هاي خاص ويروس رخ ميدهد .
پرخوني بافت دهان و زخم تاج سم در بيماري زبان آبي
يافته هاي پس ازمرگ اين بيماري كدام است؟
• احتقان، ادم، پرخوني و زخم مخاط گوارشي و تنفسي (دهان ، مري ، معده ،شكمبه، روده ، مخاط ناي)
• وقتي كه عوارض ثانويه رخ دهد، پنوموني دو طرفه مشاهده ميشود.
•در موارد منجر به مرگ، ممكن است ريه ها پرخوني شديد نشان دهند و برونشها پر از كف شود.
•حفره سينه و كيسه پريكارد ممكن است حاوي مقدار زيادي از مايع پلاسما مانند باشد.
•درپايه شريان ريوي قلب خونريزي ديده ميشود.
• پرخوني لاميناي سم و نوار تاجي سم ديده ميشود.
• بزرگ شدن گره هاي لنفاوي و طحال ديده ميشود.
علائم اين بيماري با كدام بيماريهاي ديگر قابل اشتباه است؟
بيماري بلوتانگ ميبايست از اين بيماريهاي تفريق گردد:
• اكتيماي واگيردار(CE)
• تب برفكي(FMD)
• وزيكولار استوماتايتيس(VS)
• تب نزله اي بدخيم(MCF)
• اسهال ويروسي گاو(BVD)
• رينوتراكئيت عفوني گاو(IBR)
• عفونت پارا آنفلوآنزاي 3 (PI3)
• آبله گوسفند
•ذات الريه
•مسموميتهاي گياهي و حساسيت به نور
• طاعون نشخواركنندگان كوچكPPR
• كرم بيني (آلودگي به Oestrus ovis)
• هموراژيك اپيزئوتيك گوزن (EHD)
• پلي آرتريت ، فوت رات ، آبسه پا
چه اقداماتي براي پيشگيري و كنترل بيماري زبان آبي متداول است؟
دونوع اقدام براي كنترل و پيشگيري اين بيماري وجود دارد:
• در مناطق (كشورهاي) عاري از بيماري : كنترل ناقلين، كنترل جابه جايي دام ، قرنطينه و بررسي سرولوژيك كانونهاي آلوده ،
• در مناطق (كشورهاي)آلوده به بيماري :
كنترل ناقلين
استفاده از واكسن
هر دو نوع واكسن زنده تخفيف حدت يافته و كشته بلوتانگ در حال حاضر در دسترس است ؛ واكسنهاي زنده تخفيف حدت يافته بصورت خاص سروتيپ (serotype specific) هستند. سروتيپ واكسن بايد با ويروس عامل عفونت يكسان باشد. واكسنهاي زنده تخفيف حدت يافته مي توانند به دامها واكسينه نشده انتقال يافته و با سويه هاي موجود در محيط تركيب شوند كه منجر به ايجاد سويه هاي ويروسي جديد شود. امكان بروز ناهنجاريهاي جنيني در دامهاي واكسينه وجود دارد.