انواع فن در سیستم های تهویه مطبوع

فن وسیله ای پرکاربرد در تجهیزات تهویه مطبوع است که به منظور ایجاد جریان هوا و تامین فشار مورد نیاز هوا استفاده می شود. فن ها به طور کلی به دو دسته فن های آکسیال (محوری) و فن های سانتریفیوژ تقسیم می شوند که البته هرکدام دارای انواع مختلفی نیز هستند. انتخاب نوع فن با توجه به کاربرد، حجم هوای مورد نظر، فشار استاتیکی مورد نیاز و ابعاد فضای محل استفاده صورت می گیرد. بنابراین برای گرفتن حداکثر نتیجه باید از فن مناسب در فضای مناسب استفاده شود

فن های آکسیال یا محوری دارای پره هایی هستند که به دور یک محور ثابت می چرخند و هوا را به موازات محور مکش کرده و آن را در جهت مخالف خارج می کنند. به طور کلی فن های آکسیال نسبت به فن های سانتریفیوژ با قدرت الکتروموتور مشابه توانایی جا به جایی 2 برابر حجم هوا را دارند ولی معمولا امکان ایجاد فشار استاتیکی برای غلبه بر افت فشار هوا در مسیر کانال ها و داکت های باریک را ندارند. این مدل از فن ها با توجه به نوع قاب و نوع پره های مورد استفاده به سه دسته فن آکسیال پروانه ای، لوله ای (کانالی) و پره ای تقسیم می شوند

رایج ترین و ساده ترین نوع از فن های آکسیال نوع پروانه ای (یا ملخی) است. این فن از حداکثر ۶ عدد پره بلند و باریک تاب خورده که از آلیاژ فلزی و یا از جنس پلاستیکی است تشکیل می شود. پره ها به یک محور و توپی ثابت متصل است و کل مجموعه در یک محفظه حول محور اصلی می چرخد. پروانه های فن در اندازه های کوچک به یک الکتروموتور به صورت مستقیم کوپل شده و در اندازه های بزرگ تر به صورت فولی تسمه به الکتروموتور متصل می شوند. فن آکسیال پروانه ای در مواردی که سیستم دارای کانال نباشد و یا دارای حداقل کانال کشی باشد، و برای انتقال حداکثر هوا با فشار استاتیک تا 125 پاسکال کاربرد دارد. از کاربردهای معمول برای فن های پروانه ای می توان به اگزاست فن های دیواری (پنجره ای)، فن های آکسیال سقفی، فن برج های خنک کننده و خنک کننده های هوا اشاره کرد.

فن آکسیال لوله ای یا همان فن آکسیال کانالی مانند مدل پروانه ای دارای قاب و الکتروموتور در یک محفظه بوده و تفاوت آن ها در شکل قابشان است که در فن لوله ای به صورت استوانه ای می باشد. راندمان فن لوله ای نسبت به فن پروانه ای بیش تر است و دلیل آن در طراحی آیرودینامیکی پره ها و تفاوت در نحوه ساخت قاب آن هاست. فن آکسیال کانالی به عنوان هواکش در محیط های پر رفت و آمد، پارکینگ های مسقف و تونل ها بسیار کاربرد دارد.

فن آکسیال پره ای بین سایر انواع فن های آکسیال از راندمان بالاتری برخوردار است. زیرا علاوه بر استفاده از استوانه به جای قاب، تعداد پره ها اضافه شده و اضافه کردن پره ها موجب بهبود شرایط غلبه بر فشار های استاتیک بر روی فن می شود. این فن در کانال ها می تواند به جای فن های سانتریفیوژ، به خصوص در شرایطی که پروژه دارای محدودیت فضا باشد نیز استفاده شود.

فن سانتریفیوژ یا فن گریز از مرکز همان گونه که از نامش پیداست به ‌وسیله نیروی گریز از مرکز ایجاد شده در سیستم به گردش و انتقال هوا می پردازد. به فن های گریز از مرکز بعضا دمنده نیز گفته می شود. فن سانتریفیوژ به صورت استوانه ای است و از تعدادی پره که بر روی پروانه قرار دارند تشکیل شده است. در فن سانتریفیوژ هوا از قسمت پروانه به بخش پره ها حرکت می کند و این امر موجب افزایش انرژی جنبشی آن می شود. سپس هوای خروجی با زاویه 90 درجه و با فشار زیاد از آن خارج می شود. اگرچه هوای خروجی از فن سانتریفیوژ نسبت به فن آکسیال حجم کم تری دارد اما دارای جریان با ثبات و فشار بیش تر است. به همین جهت فن های سانتریفیوژ مصرف برق بیش تری نسبت به انواع آکسیال در ظرفیت مشابه دارند. فن های سانتریفیوژ به علت محصور بودن قطعات مکانیکی آن ها به سختی آسیب می بینند و دوام بیش تری هم دارند. زمانی که جریان هوا با فشار زیاد مورد نیاز باشد از فن های گریز از مرکز استفاده می شود. به همین دلیل در تجهیزات تهویه مطبوع، و به خصوص در زمانی که کانال کشی برای انتقال هوا وجود داشته باشد، فن سانتریفیوژ مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین فن های سانتریفیوژ به جهت امکان غلبه بر مقاومت عبور هوا از میان فیلترها انتخاب بسیار مناسبی در تجهیزات فیلتراسیون آلودگی هوا خواهند بود.

این مدل فن سانتریفیوژ دارای پروانه هایی با انحنای رو به جلو می باشد که قادر به جا به جایی حجم زیادی از هوا است. البته این انحنا در پروانه ها موجب می شود در صورت وجود آلودگی و ناخالصی در هوایی که از داخل مکش می شود، این ناخالصی ها به پروانه ها گیر کنند و موجب اخلال در عملکرد دستگاه شوند. فن فوروارد لرزش و صدای بسیار کمی دارد و از آن در هوای پاک، سیستم های تهویه و یا تخلیه هوا می توان استفاده نمود.