اجرای صحیح وال پست طبق پیوست ششم آیین نامه 2800

در معماری و ساختمان سازی، اجرای وال پست به عنوان یک روش مؤثر در مقاوم‌سازی سازه‌ها در برابر زلزله و سایر نیروهای خارجی جهت تضمین ایمنی و استحکام ساختمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. در گذشته، روش‌های سنتی برای اجرای وال پست به کار می‌رفتند، اما با پیشرفت فناوری و تجربیات کسب‌شده در این زمینه، استانداردها و دستورالعمل‌های به‌روزتری برای این روش تدوین شده است. ابلاغ پیوست ۶ استاندارد ۲۸۰۰ به عنوان یک گام مهم در بهبود ضوابط و دستورالعمل‌های اجرای وال پست در ساختمان‌ها به وجود آمد. این استاندارد با توجه به تجارب گذشته، اقدام به تدوین مقررات و ضوابط جدیدی کرده که طراحان و مجریان سازه را در اجرای صحیح و اصولی مقاوم‌سازی یاری‌رسانده است. در این متن، تفاوت‌ها و نکات مهم مرتبط با اجرای سنتی وال پست با استفاده از ابلاغ پیوست ۶ استاندارد ۲۸۰۰ بررسی شده است. از جمله اصلاحات اعمال‌شده می‌توان به حذف نبشی کشی های سراسری، استفاده از روش‌های نوین نظیر بست‌های رادیکالی و ناودانی منقطع، قلاب و گیره، و اجبار به استفاده از میلگرد بستر به صورت مفصلی اشاره کرد. این تغییرات باعث بهبود عملکرد مقاوم‌سازی و ایمنی بخش‌های غیرسازه‌ای ساختمان شده و تأثیر مثبتی در کاهش تلفات ناشی از نیروهای خارجی داشته است. در پیاده‌سازی این تغییرات، نحوه اجرای دیوارهای داخلی و خارجی، اتصال دیوارهای غیرسازه‌ای به یکدیگر، اجرای نعل درگاه، و مسائلی همچون اجرای دیوارها در بیمارستان‌ها و مسلح نمودن دیوار جان‌پناه نیز مورد بررسی قرار گرفته است.

اجرای وال پست یک روش کاربردی در مهار دیوارهای غیرسازه ای در برابر نیروهای جانبی است که از جمله آنها می توان به نیروی ناشی از زلزله، باد و غیره اشاره کرد. وال پست ها که از آنها با عنوان وادار نیز یاد می شود در قالب کلاف های عمودی و افقی باعث افزایش مقاومت سازه در برابر عوامل خارجی می شود. با استفاده از وال پست می توان بخش های غیرسازه ای را به اسکلت اصلی سازه متصل کرد. اجرای وال‌پست در مقاوم‌سازی دیوارهای غیرسازه‌ای بر اساس آیین‌نامه‌های اجرایی الزامی است. اجرای این روش باید به‌طور کامل با ضوابط و دستورالعمل‌های مربوط به آیین‌نامه‌ها صورت گیرد. پیوست شش استاندارد ۲۸۰۰ نیز به‌عنوان یکی از آیین‌نامه‌ها، دستورالعمل‌های ضروری در اجرای فرایند مقاوم‌سازی در بخش‌های مختلف سازه را مشخص می‌کند.

استفاده از وال پست در مناطقی که روی گسل واقع شده اند از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. زلزله می تواند استحکام و ایمنی ساختمان به ویژه بخش های غیرسازه آن را به چالش بکشد و خسارت های جبران ناپذیری را به بار آورد که نتایج آن را می توان در زلزله اخیر کرمانشاه به وضوح دید. به همین خاطر استفاده از روش وال پست در فرایند مقاوم سازی از اهمیت بالایی برخوردار بوده و اجرای صحیح و اصولی آن می تواند به کاهش خسارات وارده بر بخش های غیرسازه ای ساختمان کمک زیادی کند. در این مطلب، به چالش‌های مهار دیوار غیرسازه‌ای با وال‌پست، پیوست ششم آیین‌نامه ۲۸۰۰، و دستورالعمل‌های لرزه‌ای می‌پردازیم. همچنین به چالش‌های مهار دیوارهای غیرسازه‌ای با وال‌پست، پیوست ۶ آیین‌نامه ۲۸۰۰ و دستورالعمل‌های مقاوم‌سازی لرزه‌ای ساختمان نیز پرداخته می‌شود.

روش وال‌پست شامل مراحلی است که با اجرای آن‌ها، می‌توان به تقویت بخش‌های غیرسازه‌ای ساختمان در برابر نیروهای وارده کمک کرد. البته اجرای این مراحل، علاوه بر افزایش مقاومت و ایمنی بخش‌های مختلف سازه، با چالش‌هایی نیز همراه است که ممکن است بر فرآیند مقاوم‌سازی و کیفیت اجرای آن در سازه تأثیرگذار باشد. به عنوان مثال، در اجرای وال‌پست فلزی و بتنی، نصب میلگرد بستر یکی از مراحل اساسی وال‌پست‌های مرسوم را شکل می‌دهد. میلگردهای بستر در حین دیوارچینی اجرا می‌شود. اجرای این میلگردها نیاز به تیم اجرایی حرفه‌ای دارد. این موضوع می‌تواند تأثیر زیادی بر روند اجرایی مقاوم‌سازی داشته باشد.

اجرای میلگرد بستر با زمان و هزینه‌های بالا همراه است. این چالش برای طراحان سازه به عنوان یک مسئله شناخته می‌شود. در اجرای وال‌پست، استفاده از وادارهای قائم و افقی نیازمندی است که با چالش‌هایی همراه است. اجرای وادارها می تواند بر فرایند مقاوم سازی و سرعت اجرای آن تأثیرگذار باشد. نصب این وادارها به صورت کشویی و یا از طریق جوشکاری بوده و طراحی آنها مستلزم استفاده از یک تیم اجرایی حرفه ای است که این موارد می تواند برای طراحان سازه چالش برانگیز باشند. عدم امکان اجرای مقاوم‌سازی به روش وال‌پست فلزی و بتنی، در ساختمان‌هایی که در طراحی اولیه از وال‌پست استفاده نشده یکی از چالش‌های اجرای وال‌پست است.

هدف اصلی پیوست ششم به آیین‌نامه ۲۸۰۰ در زمینه طراحی لرزه‌ای و اجرای غیرسازه‌ای معماری است. این پیوست با فراهم‌آوردن ضوابط و دستورالعمل‌ها، به منظور افزایش مقاومت و ایمنی بخش‌های غیرسازه‌ای ساختمان می‌پردازد. عوامل گوناگونی بر مقاومت دیوار میانقاب اثرگذار هستند، از جمله ضخامت دیوار، نوع مصالح در طراحی، ضریب اصطکاک سطوح تماس، فاصله آزاد قاب و میانقاب، و اتصالات برشی. این تحولات نه تنها اقدام به اصلاح روش‌های سنتی اجرای وال پست کرده‌اند، بلکه با ارائه استانداردها و ضوابط به‌روزتر، به بهبود عملکرد و ایمنی سازه‌ها کمک شایانی کرده‌اند. استفاده از میانقاب تأثیر قابل‌توجهی بر مقاومت سازه در برابر زلزله دارد. میزان تلفات در سازه‌های بدون میانقاب، نسبت به سازه‌هایی که از میانقاب استفاده شده، بسیار بیشتر است. قبلاً از روش های سنتی اجرای وال پست در سازه استفاده می شد که در آنها خبری از اجرای وادارها و یا شیوه های نوین وال پست نبود.

همچنین فرایند مقاوم سازی کیفیت لازم را نداشت و نیاز بود یک بازنگری اساسی در این زمینه صورت گیرد. بر همین اساس پیوست ۶ استاندارد ۲۸۰۰ ابلاغ شد تا بر اساس تجارب به دست آمده در این زمینه، ضوابط و دستورالعمل هایی در رابطه با اجرای صحیح و اصولی مقاوم سازی تدوین شود و این ضوابط در اختیار طراحان و مجریان سازه قرار گیرد. اجرای این دستورالعمل ها توانست به تسلیح و مقاوم سازی بخش های غیرسازه ای ساختمان کمک زیادی کند و این بخش ها را در برابر نیروهای وارده مقاوم و ایمن سازد.

بر اساس همین ضوابط و دستورالعمل ها و به منظور اصلاح ایرادهای روش سنتی وال پست، نبشی کشی های سراسری در فرایند مقاوم سازی حذف شد و روش های نوینی به جای آن مورد استفاده قرار گرفت. استفاده از بست های رادیکالی، ناودانی منقطع، قلاب و گیره از جمله روش های نوینی بود که در آیین نامه های جدید در قالب یک سری ضوابط به اجرای آنها توصیه می شد که در روش سنتی وال پست مورد استفاده قرار نمی گرفتند. همچنین در روش های مذکور طراحان مستلزم استفاده از میلگرد بستر به صورت مفصلی بودند که در آن از جوشکاری استفاده نمی شد.

پس از معرفی اولیه پیوست ۶ استاندارد ۲۸۰۰ در رابطه با طراحی لرزه‌ای و اجرای غیرسازه‌ای معماری، در این بخش قصد داریم به صورت مختصر به ضوابط اجرای وال‌پست در این آیین‌نامه بپردازیم. این شامل نحوه اجرای دیوارهای داخلی و خارجی، اتصال دیوارهای غیرسازه‌ای به یکدیگر، اجرای نعل درگاه، و مسائلی همچون اجرای دیوارها در بیمارستان‌ها و مسلح نمودن دیوار جان‌پناه می‌شود. در ادامه به معرفی و بررسی هر کدام از این ضوابط خواهیم پرداخت.

در خصوص ضوابط و الزامات دیوارهای داخلی و خارجی طبق آیین‌نامه، در صورتی که طول دیوار بیشتر از ۴ متر باشد، استفاده از وال‌پست به صورت عمودی برای مقاوم‌سازی الزامی است؛ این اقدام به کاهش انحراف خارج از صفحه دیوارها بسیار کمک می‌کند. جهت اتصال وادار به کف سازه می توان از اتصال مفصلی استفاده کرد، در حالی که اتصال وادار به بخش سقف باید به صورت کشویی انجام شود و برای اجرای اتصالات نیز می توان از جوش یا پیچ استفاده کرد. جهت عایق بندی دیوارهای خارجی در برابر رطوبت می توان از پشم سنگ استفاده کرد.

از طرف دیگر جهت جلوگیری از ترک خوردگی و ایجاد آسیب به دیوارها می توان از لایه مش الیافی در مقاوم سازی آنها استفاده نمود. در مورد دیوارهای با ارتفاع بالای ۳.۵ متر نیز الزامی است که از وادار افقی جهت مقاوم سازی و مهار دیوارها استفاده شود. همچنین دیوارها نباید به صورت مستقیم به سقف وصل شوند که در چنین حالتی جهت مهار آنها می توان از اتصال لغزشی و استفاده از نبشی و ناودانی بهره گرفت.

در فرایند اجرای دیوارهای غیرسازه ای در ساختمان ممکن است بنا بر شرایطی لازم باشد که دو دیوار غیرسازه ای به یکدیگر متصل شوند. در چنین شرایطی جهت مهار دیوارها لازم است از بست های فلزی استفاده شود که در زمینه اتصال دیوار به ستون مورد استفاده قرار می گرفتند. استفاده از این بست ها می تواند تنش های کششی که ممکن است در درون صفحه دیوارهای متقاطع ایجاد شود را کنترل کند. همچنین از وادار نیز می توان در محل اتصال این دیوارها جهت جداسازی و بهبود عملکرد آنها استفاده کرد.

در بیمارستان‌ها، به‌خصوص دیوارهای بلوکی و پانلی، زلزله ممکن است باعث ترک خوردگی شود. ترک خوردگی در دیوارها ممکن است باعث خروج فضای استریل بیمارستان از دسترسی خدمات شود. استفاده از قطعات ناودانی سراسری در اطراف تیرها و ستون‌ها ضروری است تا از وقوع این مسئله جلوگیری شود.  همچنین در این قطعات باید مواد تراکم پذیر چون پشم سنگ که از خاصیت ضد رطوبت برخوردار هستند با نسبت مشخص استفاده شود.

بر اساس دستورالعمل‌های آیین‌نامه، برای ساخت جان‌پناه‌ها، استفاده از ستون‌های با ارتفاع حداقل ۱.۲ متر الزامی است، به گونه‌ای که در شرایط خاص، این ستون‌ها می‌توانند به ارتفاع ۱.۳۵ متر بالای بام کشیده شوند. همچنین، با کاهش طول آزاد دیوار بین ستون‌ها، ایجاد مقاومت در برابر بارهای خارج از صفحه افزایش می‌یابد. به علاوه، استفاده از میلگرد برای تسلیح دیوار و ارتباط آن با وادار بتنی یا دال سقف، یک روش موثر در تقویت مقاومت لرزه‌ای جان‌پناه است.

عوامل و فاکتورهای مختلفی می تواند بر دستمزد و هزینه اجرای وال مش تأثیرگذار باشند که در این بخش به بررسی آنها می پردازیم. عامل اصلی تأثیرگذار بر هزینه‌ها نوع وال‌پست اجرایی است که در هر یک از این انواع، از مصالح و متریال‌های ویژه‌ای استفاده می‌شود. هزینه مصالح مورد استفاده در وال‌پست‌های مختلف، از جمله وال‌پست فلزی، بتنی و وال مش، به دلیل تفاوت در طراحی و ساختار آنها، به صورت متغیر می‌باشد. تفاوت در نوع طراحی و ساختار انواع وال‌پست، از جمله وال‌پست فلزی، بتنی و وال مش، به تغییر در هزینه نهایی فرآیند مقاوم‌سازی منجر می‌شود. همچنین دستمزد و هزینه های اجرایی در هر کدام از این وال پست ها با توجه به پیچیدگی و سرعت اجرایی کار در آنها متفاوت است.

روش وال مش به عنوان نسل نوین وال پست در مقایسه با اجرای وال پست های فلزی و بتنی از فرایند کاری ساده تری برخوردار بوده و در اجرای آن نیازی به بکارگیری افراد متخصص در این زمینه نیست. بر همین اساس با یک تیم اجرایی نیمه حرفه ای و دستمزد پایین تر نیز می توان فرایند مقاوم سازی را به اجرا درآورد. از طرف دیگر در روش وال مش نیازی به نصب میلگردهای بستر و وادارهای قائم و افقی نیست و همین سادگی کار و سرعت اجرای بالای آن باعث کاهش هزینه های می شود. علاوه بر این موارد وسعت پروژه و متراژ دیوارها نیز می تواند بر دستمزد و هزینه اجرای وال پست تأثیرگذار باشد. وسعت پروژه و تعداد دیوارها و متراژ آنها بیشتر، نیاز به مصالح و متریال بیشتر برای اجرای انواع وال‌پست ایجاد می‌کند.

وال‌پست‌ها تأثیر چشم‌گیری بر استحکام و یکپارچگی بخش‌های غیرسازه‌ای ساختمان دارند و این بخش‌ها را در برابر نیروها و بارهای وارده مقاوم و ایمن می‌سازند. از هر نوع وال‌پست، با توجه به نیاز و شرایط کاری، می‌توان جهت مقاوم‌سازی بخش‌های مختلف سازه استفاده کرد. استفاده از روش‌های نوین وال‌پست، مانند روش وال مش، امروزه اهمیت بسیار بالایی نسبت به روش‌های سنتی دارد. از آن‌جایی که اجرای وال‌پست مورد تأیید آیین‌نامه‌های اجرایی بوده، طراحان سازه با خیال راحت می‌توانند از این سیستم در فرایند مقاوم‌سازی ساختمان بهره ببرند. در پیوست ۶ استاندارد ۲۸۰۰، به ضوابط و دستورالعمل‌های ضروری در اجرای وال‌پست اشاره شده است که در این مطلب به معرفی و بررسی آنها پرداخته‌ایم.