مراحل ساخت طلا و جواهر

ایده پردازی اولین مرحله از شروع طراحی و ساخت طلا است که طراح باید به سلیقه مخاطبان دقت زیادی داشته باشد. یعنی اینکه او چه می‌خواهد، چه نوع طراحی و چه رنگی از طلا برای او مورد پسند است، آیا نیاز است که از سنگ‌های قیمتی استفاده شود یا نه. در مناطق جنوبی کشور اکثر افراد طلای سنگین با رنگ زرد را می‌پسندند، در حالی که در نقاط دیگری مثل تهران بیشتر به طلای سفید و سبک تمایل دارند. برای همین است که در ابتدای ایده پردازی باید به سلیقه مخاطب دقت زیادی داشته باشید تا از هزینه‌های اضافی پیشگیری شود.

بعد از اینکه ایده مورد نظر تثبیت شد، وقت طراحی آن می‌رسد. برای طراحی دستی ذوق و قریحه بالایی مورد نیاز است و معمولاً در این مرحله طراح از آبرنگ استفاده می‌کند و طرح مورد نظر را بر روی کاغذ A4 ترسیم می‌کند. همانطور که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید، یکی از مراحل مهم در زمان سفارش ساخت انگشتر طلا و نقره همین مرحله است.

بعد از طراحی دستی نوبت به طراحی نرم‌افزاری یا طراحی CAD (computer aided design) می‌رسد. در این مرحله طراحی به کمک نرم افزارهای طراحی طلا و جواهر نظیر راینو ( Rhino) و ماتریکس (Matrix) انجام می‌شود.

رینت سه بعدی مدل طراحی جهت ساخت طلا یکی از مراحل کلیدی برای ورود به مرحله ریخته گری است. در این بخش مدل سه بعدی که به کمک نرم‌افزار تهیه شده است، به چاپگر سه بعدی یا پرینت سه بعدی ارسال می‌شود. خروجی این مرحله یک موم یا رزین از مدل سه بعدی نرم افزاری است باید توجه داشت که هر چه رزین کاربردی مرغوب‌تر و با کیفیت‌تر باشد، ریخته‌گری در مرحله بعد زیبا و شکیل‌تر خواهد بود.

مرحله قالب سازی یکی از مراحل بسیار زمان بر در میان مراحل ساخت زیورآلات طلا است. امروزه قالب سازی به کمک پرینتر های سه بعدی انجام می‌گیرد، و کیفیت قالب ساخته شده با موم و رزینی که به عنوان‌ مواد اولیه به پرینتر داده می شود ارتباط مستقیم دارد. روش کار پرینتر های سه بعدی برای قالب سازی طلا بدین صورت است که ماده اولیه به پرینتر داده می‌شود و طرح سه بعدی که با یکی از نرم افزار های سه بعدی که در بخش قبل توضیح دادیم برای دستگاه تعریف میشود، پس از شروع کار پرینتر، مواد رزینی و مومی در مجاورت نور درون دستگاه به صورت تعریف شده شکل و فرم می‌گیرد و قالب زیور ساخته می‌شود. در نظر داشته باشید که قالب رزینی تنها در طلاسازی مورد استفاده است و جای سنگ ها در روی زیور خالی می‌ماند تا در مراحل ساخت طلا با سنگ و گوهرهای قیمتی پر شود.

ریخته‌گری تعیین یک قالب اساسی جهت ریختن مذاب فلزات در داخل آن است. جهت ریخته‌گری طلا غالباً از روش موم استفاده می‌کنند. برای انجام درست این روش مدل جواهر مورد نظر را که ممکن است انگشتر یا گردنبند باشد، از موم می‌سازند و سپس بعد از تهیه مدل مومی آن را در داخل ماسه ریخته‌گری یا در گچی که قادر به تحمل حرارت بالا باشد، قرار می‌دهند. بعد از اینکه حرارت بالا اعمال شد، موم به خاکستر تبدیل می‌شود و مذاب طلا جایگزین موم می‌شود.

اولین مرحله از کار طلاسازان از اینجا شروع می‌شود، پس از خارج کردن زیور طلا از کوره آن را به دستان هنرمند طلاساز می سپارند تا با دقت و ظرافت هرچه تمام بخش های اضافی کار را سوهان بکشد و فرم اصلی طلا را ایجاد کند، سوهان کشی بسته به نوع طرح زیور ممکن است پیچیده یا ساده باشد و زمان و انرژی زیادی را از طلا ساز بگیرد، طلا ساز بهتر است توجه داشته باشد که با یک فلز قیمتی سر و کار دارد بنابراین باید با روش های اصولی و مناسب مراحل سوهان کشی و پرداخت اولیه را انجام دهد.

به عملیات نهایی قرار دادن سنگ های قیمتی بر روی یک قطعه زیور و طلا مخراج کاری یا مرصع کاری گویند، نام دیگر این عمل در فارسی جواهر نگاری است. در مراحل ساخت طلا این مرحله تنها مرحله‌ای است که انجام شدنش تنها و تنها نیاز به نیروی انسانی ماهر دارد و هیچ ماشینی نمیتواند جای آن را بگیرد. به فردی که عملیات سنگ گذاشتن بر روی طلا را انجام میدهد، مخراجکار می‌گویند، مخراجکار ها معمولا افراد بسیار ماهر و با دقتی هستند که با ظرافت کار خود را انجام می‌دهند. مخراجکاری با روش های مختلفی انجام می‌گیرید که با توجه به نوع قطعه، زیور، کاربرد آن و صد البته نوع سنگ قیمتی بهترین روش ممکن انتخاب می‌شود. برای مثال مخراجکاری الماس متفاوت از مخراجکاری سنگ های اتمی است.

برای داشتن یک قطعه با کیفیت و تمیز بعد از مراحل ریخته گری و مخراج کاری نوبت به پولیش و شستشوی طلا و تمیز کاری می رسد. بعد از نصب سنگ ها و عملیات مخراج کاری ممکن است در اثر برخورد ابزار مخراج کاری روی سطح طلا خط و خش بیفتد، در این مرحله قطعه طلا باید پولیش شود. فرد پولیش کار باید بسیار محتاط و حرفه‌ای عمل کند تا به قطعه زیور و مراحل قبلی انجام شده آسیبی وارد نکند همچنین از آنجایی که طلا به آسانی ممکن است خراشیده شود، بسیاری نگران خراب شدن زیور در این مرحله هستند پس پولیشکار باید این عمل را با دقت و ظرافت انجام دهد. برای پولیش کاری دستگاهای مختلفی وجود دارد و در میان آنها ماشین های پرداخت با برس نرمی که دارند سطح طلا را به خوبی براق و صیقلی می‌کنند، برای بهتر شدن عملیات پولیش از صابون جلا یا صابون پولیش بر روی فرچه های دستگاه پولیش استفاده میکنند‌، همچنین دستگاه پولیش با دارا بودن مکنده های قوی مانع از به هدر رفتن ذرات گرد طلا می‌شوند‌. مرحله بعد از پولیش شستشوی دستگاه با ماشین های بخار شوی برای جلای بهتر و دستگاهای آلتراسونیک برای کامل تمیز شدن زیور از ناخالصی هاست. در مرحله شستشو که پیش از آبکاری بایستی انجام شود قطعه طلا باید به گونه‌ای شسته و تمیز شود که هر نوع آلودگی مانند ذرات گچ باقی مانده از مرحله ریخته گری، چربی، براده های مرحله پولیش و آلودگی های کارگاهی و گرد و خاک کاملا از قطعه طلا پاک شوند.

شستشوی طلا به روش سنتی با دست و به وسیله برس و صابون انجام می‌شود که این روش برای قطعات ساده طلا موثر است. امروزه شستشوی زیورآلات طلا با دستگاهای آلتراسونیک انجام می‌شود، این روش در مقایسه با روش سنتی کارآمد تر و بهتر است، توانایی شستشوی همزمان چندین قطعه، سازگار با محیط زیست بودن به دلیل عدم استفاده از مواد شوینده از جمله از مزیت های دستگاه آلتراسونیک هستند.

برای اینکه یک زیور در مرحله نهایی براق و صیقلی باشد و جلوه زیبایی داشته باشد سطح روی آن را با یک لایه طلای معمولا ۲۴ عیار و به رنگ زرد می پوشانند که به این عمل آبکاری می گویند. در واقع آبکاری طلا روکشی از ترکیب طلا با سایر فلزات دیگر است که با روش الکترولیز سطح زیور آلات را می‌پوشاند. معمولا در نظر عموم افراد از آبکاری برای تغییر رنگ طلا استفاده می‌شود، مثلا برای تغییر رنگ طلای زرد به رزگلد آبکاری رز گلد انجام می‌شود. گرچه آبکاری طلا فقط برای تغییر رنگ طلا استفاده نمی‌شود، با عمل آبکاری می‌توان طلاهای قدیمی و کهنه را مثل روز اول براق و درخشان کرد علاوه بر این، آبکاری طلا یا روکش طلا در زیور آلات باعث افزایش مقاومت در برابر سایش و خوردگی نیز می‌شود.

در مرحله آخر یعنی کنترل کیفیت محصول، زیور نهایی ساخته شده توسط کارشناس مربوطه مورد کنترل و بازبینی قرار می‌گیرد تا از کیفیت ساخت، مقاومت، مطابقت با طرح، راحتی استفاده، محکم بودن سنگ های قیمتی و کیفیت و ایمنی قفل های مکانیکی اطمینان حاصل شود تا محصول مورد نظر با بهترین کیفیت در گالری و مغازه های طلا فروشی به مشتریان عزیز تحویل داده شود.