تفاوت سیستم های هیدرولیک و پنوماتیک

روغن هیدرولیک به عنوان عنصر عمل‌کننده در سیستم‌های هیدرولیک می‌باشد. این روغن تراکم‌ناپذیر می‌باشد. در انواع مختلف موجود می‌باشد که برای کاربرد‌های گوناگون از آن استفاده می‌شود. اما در سیستم‌های پنوماتیک، عنصر عمل‌کننده، هوای فشرده می‌باشد که این هوای فشرده به صورت یک نوع گاز می‌باشد که تراکم پذیر است.

یکی از مهم‌ترین پارامتر‌ها در سیستم‌های هیدرولیک و پنوماتیک، فشار کاری سیستم می‌باشد. در این سیستم‌ها، فشار کاری اصولا با واحد bar اندازه‌گیری سنجش می‌شود. فشار کاری در سیستم‌های پنوماتیک در رنج پایین‌تری نسبت به سیستم‌های هیدرولیک می‌باشد.
سیستم‌های هیدرولیک فشار کاری بالاتری دارند. اصولا فشار کاری تا حد ۱۶bar برای سیستم‌های پنوماتیک مناسب‌تر است. اما در سیستم‌های هیدرولیک این فشار از ۵۰bar تا ۳۰۰bar متغیر می‌باشد. البته در شرایط خاص از فشار کاری ۴۰۰bar تا ۷۰۰bar و یا بیشتر نیز استفاده می‌شود.

مدار‌ها در سیستم هیدرولیک به شکل سیکل یا مدار بسته عمل خواهند کرد. به این نحو که یک مخزن در این سیستم‌ها وجود دارد که مقدار مشخصی روغن هیدرولیک در آن نگهداری می‌شود. این روغن توسط پمپ‌های هیدرولیک از داخل مخزن به درون سیستم پمپ می‌شود، بعد از پایان کار دوباره از راه مسیر‌های برگشت به مخزن باز‌می‌گردد، و به شکل یک مدار بسته عمل می‌کند.
در مقابل آن سیستم‌های پنوماتیک به نوع دیگری عمل می‌کنند. در این سیستم‌ها، از طریق کمپرسور‌هایی که وجود دارند، با مکش هوای محیط، آن را متراکم و فشرده کرده و به درون سیستم هدایت می‌کنند‌. بعد از پایان کار، بار دیگر این هوا به سیستم باز نمی‌گردد و در محیط تخلیه می‌شود. در نتیجه سیستم‌های پنوماتیک، سیکل باز یا مدار باز هستند. به همین علت در سیستم‌های پنوماتیک، مخازنی که مقدار مشخصی هوا را نگه‌داری می‌کنند وجود ندارد.

سیلندر‌ها و موتور‌های هیدرولیکی و پنوماتیکی، به عنوان عملگر‌های نهایی در سیستم‌های هیدرولیکی و پنوماتیکی شناخته می‌شوند. با کمک توان پنوماتیکی و هیدرولیکی، این عملگر‌ها در سیستم کاری را انجام می‌دهند.

برای مثال در یک دستگاه بالابر هیدرولیک، سیلندر هیدرولیک، عملگر سیستم می‌باشد که آن را حرکت می‌دهد. یک دستگاه پرس ظرف را در نظر بگیرید که با سیستم پنوماتیک عمل خواهد کرد، که در آن سیلندر‌های پنوماتیکی همان عملگر سیستم هستند و برای انجام عملیات پرس و شکل دادن به ظروف، قالب سنبه را پایین و بالا می‌برند.

در بالابر همانطور که گفتیم سیستم حرکت‌دهنده آن هیدرولیک است. به دلیل این که روغن هیدرولیک تراکم‌ناپذیر می‌باشد، در موقعیت‌های مختلف، حرکت سیلندر را با دقت زیادی می‌توان تعیین کرد. به طور مثال اگر ارتفاع کورس بالابر هیدرولیک ۵ متر باشد، در ارتفاع‌‌های مختلفی همچون ۲ و ۳ متری نیز قادر خواهید بود یک نقطه توقف برای آن تعیین کنید.
اما سیلندر‌های پنوماتیک، قادر به این کار نخواهند بود. حرکت در سیلندر‌های پنوماتیک به علت تراکم‌پذیر بودن هوا، بریده بریده بوده و با نوسان همراه است. در توقف نیز اندکی تاخیر خواهد داشت. به همین علت اگر در بالابر، از سیلندر پنوماتیک به جای سیلندر هیدرولیک استفاده کنیم، نقطه دقیق توقف را نمی‌توانیم تعیین کنیم، حتی ممکن است از نقطه تعیین شده توسط ما عبور کند. علت این تفاوت در روغن هیدرولیک و هوای فشرده است.

به این علت که در سیستم‌های هیدرولیک از روغن استفاده می‌شود، احتمال آلودگی در محیط بسیار بالاست. در صورتی که در سیستم‌های پنوماتیک به این علت که عامل اصلی در آنها هوا می‌باشد، احتمال بروز آلودگی در محیط وجود ندارد. در صنایع بهداشتی و دارویی و همچنین صنایع غذایی که رکن اساسی در آنها بهداشت می‌باشد، اصولا از سیستم‌های پنوماتیک استفاده می‌شود.

نکته دیگری که در مورد تفاوت‌ سیستم‌های هیدرولیک و پنوماتیک، می‌توان به آن اشاره کرد ایمنی است. در نقاط حساس مانند صنایع پتروشیمی و محیط‌های نظامی به این علت که نباید خطر انفجار در آنجا وجود داشته باشد، سیستم پنوماتیک انتخاب مناسب‌تری خواهد بود، به این علت که می‌توان با استفاده از قطعاتی، در مجموعه، برق را حذف کرد و از شیر‌های بادی مخصوصی استفاده کرد که دریافت فرمان در آنها از طریق باد می‌باشد.