در سال‌های اخیر با افزایش گرایش به گردشگری پایدار و همچنین تمایل به داشتن سفر‌هایی ارزان‌تر، واژه اقامتگاه بومگردی در صنعت گردشگری به‌کرات شنیده می‌شود. ما به طور معمول اقامتگاه‌های بومگردی را به‌عنوان خانه‌هایی می‌شناسیم که در مناطق نسبتا بکر و طبیعی باشند، اقامت خود را در آنجا مانند مردم بومی منطقه سپری کنیم و در نهایت نیز هزینه کمتری نسبت به اقامت در هتل پرداخت کنیم. این همان چیزی است که اکثر گردشگران درمورد اقامتگاه‌های بومگردی انتظار یا تصور دارند.
واژه بوم به «مسکن طبیعی» معنا شده است. بوم در نگاه کلی به فضایی طبیعی و کمتر دست‌خورده گفته می‌شود که تمام ساکنین آن، اعم از انسان و حیوان و گیاه به طبیعی‌ترین شکل ممکن در آن زیست می‌کنند.
به‌این‌ترتیب، بومگردی به‌نوعی سفر مسئولانه گفته می‌شود که فرد در آن تلاش می‌کند تا با ایجاد کمترین تغییر و آسیب وارد منطقه‌ای بومی شود، مدتی را در آنجا سپری و سپس آنجا را ترک کند. در این سفر مسئولانه، مسافر که به او بومگرد گفته می‌شود موظف است که مراقب طبیعت باشد و به طبیعت منطقه آسیبی وارد نکند.
اما موضوع بومگردی تنها بحث محیط‌زیست نیست، بلکه موضوع فرهنگ بومی نیز در آن نقش دارد. در یک سفر بومگردی، فرد بومگرد نه‌تنها باید در مقابل طبیعت منطقه رفتاری مسئولانه داشته باشد، بلکه به لحاظ فرهنگی نیز سفر او باید با ایجاد کمترین آسیب به فرهنگ مردم منطقه همراه باشد. در حقیقت بومگردی سفری است که در آن گردشگر بیش از آنکه از خود اثری در منطقه (مقصد) باقی بگذارد، بیشتر پذیرنده و تجربه‌گر باشد
ویژگی‌های اقامتگاه بومگردی چیست؟
طراحی و معماری بنا بر اساس ویژگی‌های بومی
نخستین ویژگی که در بحث راه‌اندازی اقامتگاه بومگردی باید به آن توجه شود، طراحی و معماری ساختمان است. یک اقامتگاه بومگردی باید بر اساس مصالح و همچنین ساختار خانه‌های بومی همان منطقه ساخته شود. در مناطق جنگلی، کویری و ساحلی باید توجه داشت که خانه‌های بومی با استفاده از چه مصالح و چه سبکی ساخته می‌شوند.
در موضوع استفاده از مصالح، بسیار مهم است که تاحدامکان مصالح به‌جای آنکه از منطقه دیگری خریده و به آنجا آورده شوند، از همان منطقه تأمین شوند. همچنین در مورد استفاده از نیرو‌های انسانی نیز مهم است که از افراد بومی و محلی همان منطقه در انجام امور ساخت‌وساز و تأمین مصالح استفاده شود. فراموش نکنیم که یکی از اهداف مهم بومگردی، ایجاد اشتغال و توسعه اقتصادی در روستا‌ها و مناطق کمتر توسعه‌یافته است تا به‌این‌ترتیب از مهاجرت روستاییان به شهر‌ها جلوگیری شود.
چیدمان اقامتگاه بومگردی بر اساس فرهنگ بومی
تمام طول سفر یک فرد بومگرد می‌تواند فرصتی برای آشنایی با فرهنگ بومی منطقه باشد؛ بنابراین یکی از مهم‌ترین کار‌هایی که در اقامتگاه‌های بومگردی صورت می‌گیرد، استفاده از المان‌های سنتی در طراحی فضا است. می‌توان از هرآنچه که مربوط به فرهنگ و سنت مردم بومی منطقه است در بخش‌های مختلف اقامتگاه استفاده کرد.
پارچه‌های سوزن‌دوزی، ظروف، فرش، پرده‌ها، ادوات موسیقی، اشیا تزئینی و حتی گل و گیاهانی که در یک اقامتگاه بومگردی استفاده می‌شوند، همگی می‌توانند الهام گرفته از فرهنگ بومی باشند. البته که استفاده از وسایل قدیمی و به‌جامانده از گذشته ارزش بیشتری دارند و تأثیر بیشتری بر بیننده خواهند گذاشت؛ اما در صورت عدم دسترسی به این وسایل، می‌توان آن‌ها را به شکل تازه طراحی و در بخش‌های مختلف اقامتگاه استفاده کرد. این یکی از بهترین و تأثیرگذارترین روش‌ها برای انتقال عناصر فرهنگی به مهمانان و گردشگران است.
میزبانی بر اساس سنت و فرهنگ بومی
میزبانان یک اقامتگاه بومگردی نیز باید موارد خاصی را رعایت کنند تا به استاندارد‌های بومگردی نزدیک شوند. استفاده از لباس‌های سنتی منطقه، حفظ گویش یا لهجه بومی، پذیرایی بر اساس سنت و فرهنگ و باور‌ها، همگی می‌توانند یک منبع ارزشمند برای انتقال عناصر فرهنگی باشند.
سبک اقامتی که میزبان به مهمان در یک اقامتگاه بومگردی ارائه می‌دهد نیز باید بر اساس سنت‌های بومی باشد. در این اقامتگاه‌ها به طور معمول مهمانان روی زمین می‌خوابند، روی زمین غذا می‌خورند و به‌طورکلی سبک زندگی ساده بومی را دنبال می‌کنند.
مدیریت منابع و انرژی بر اساس ضوابط محیط‌زیستی
موضوع مهم دیگر که در اقامتگاه‌های بومگردی باید به آن توجه شود، مدیریت منابع و انرژی است. به‌طورکلی در یک اقامتگاه بومگردی باید تلاش شود تا در حد امکان از هدررفت انرژی جلوگیری شود و از سوی دیگر، تلاش شود تا در حد امکان انرژی پاک مورداستفاده قرار گیرد.
در حال حاضر بسیاری از اقامتگاه‌های بومگردی در مناطقی که به نور آفتاب به میزان کافی دسترسی دارند، اقدام به استفاده از پنل‌های خورشیدی می‌کنند. همچنین آب استفاده شده در این اقامتگاه‌ها در بهترین حالت ممکن می‌تواند برای آبیاری باغچه‌ها در اقامتگاه مورداستفاده قرار گیرد.
استفاده از راهنمایان محلی
هر اقامتگاه بومگردی می‌تواند راهنمایان محلی داشته باشد که مهمانان خود را به گردش در منطقه ببرند و آن‌ها را با عناصر مهم فرهنگی و طبیعی آنجا آشنا کنند. راهنمایان محلی افرادی هستند که به طور معمول در همان منطقه متولد و بزرگ شده‌اند و به‌این‌ترتیب اطلاعات و تجربه‌های کافی و ارزشمند از ویژگی‌های طبیعی و فرهنگی آنجا دارند.
به‌این‌ترتیب راهنمایان محلی نیز با به اشتراک گذاشتن تجربه‌های خود با مهمانان نقش مهمی در انتقال ویژگی‌های فرهنگی و محیط‌زیستی منطقه خود ایفا می‌کنند.
هزینه‌ها در اقامتگاه بومگردی
بومگردی به‌طورکلی باید یک سبک سفر ارزان باشد. بومگرد با اقامت در یک اقامتگاه بومگردی از انرژی و منابع کمتر و نسبتا ارزان‌تری استفاده می‌کند؛ بنابراین هزینه‌های کلی سفر او نیز کاهش پیدا خواهد کرد. به همین دلیل اقامت در بومگردی‌ها نسبت به هتل‌ها و حتی برخی مسافرخانه‌ها کمتر است.
در بیشتر اقامتگاه‌ها هزینه پرداخت شده برای یک شب، شامل استفاده از امکانات اقامتگاه و همچنین یک وعده غذا (صبحانه روز بعد) می‌شود. اما در این مورد هر اقامتگاه می‌تواند قوانین خود را داشته باشد.