صحافی فرایندی است که بعد از طی‌کردن مراحل چاپ شروع می‌شود که از مهم‌ترین و اصولی‌ترین مراحل چاپ کتاب به شمار می‌رود و اهمیت زیادی در چاپخانه‌ها دارد. در چاپ و نوشتن هر کتاب، کاتالوگ، مجله، بروشور و… آخرین مرحله‌ای که صورت می‌گیرد، صحافی آن است که به همان عمل جلدکردن کتاب، مجله، کاتالوگ و… اشاره دارد. اما سؤالاتی که دررابطه‌با صحافی برایتان وجود دارد این است که صحافی چیست و چگونه انجام می‌شود؟
صحافی چیست؟
صحافی همان جلدکردن کتاب است از سال‌های دور مورداستفاده قرار گرفته است و امروزه همچنان در چاپخانه‌ها برای جلدکردن و کنار هم قراردادن ورق‌ها از این روش استفاده می‌کنند.
درگذشته که صنایع پیشرفته‌ای وجود نداشت صحافی کاملاً به‌صورت دستی انجام می‌شد؛ اما امروزه مراحل انجام این کار با استفاده از دستگاه‌های مختلف انجام می‌شود. در کل با پیشرفت علم و تکنولوژی و تولید دستگاه‌های جدید، روش ساخت کتاب تغییر پیدا کرده است. اما جالب است بدانید باز هم همچنان افرادی هستند که به صحافی کتاب مشغول بوده و این کار را به‌صورت دستی انجام می‌دهند.
همان‌طور که پیش‌تر هم توضیح دادیم صحافی به عمل جلد گرفتن کتاب گفته می‌شود. اما این فرایند به همین‌جا ختم نمی‌شود و کاربردهای دیگری نیز دارد. به عبارت دقیق‌تر به عمل تا کردن و کنار هم قراردادن فرم‌های تا شده، ته‌دوزی، جلد گذاری و در آخر برش کتاب، صحافی می‌گویند.
تاریخچه صحافی کتاب
همان‌طور که می‌دانید قلم، نوشتن و کتاب تأثیر چشمگیری در تمدن و پیشرفت بشر داشته است. در گذشته‌های دور برای نوشتن از لوح‌های سنگی استفاده می‌شد. این لوح‌ها به دلیل وزن بالایی که داشتند جابه‌جایی آنها بسیار سخت بود. از طرف دیگر از کاغذهای دیگری نیز به نام پاپیروس برای نوشتن استفاده می‌شد که وزن مناسبی داشتند. اما جابه‌جایی آنها هم در مقادیر زیاد، سخت می‌شد.
به همین دلیل بود که پیشینیان ما به فکر صحافی صفحه‌ها و متصل‌کردن آنها به یکدیگر افتادند. در آن زمان صحافی به معنای عملیاتی بود که برگه‌ها را کنار هم نگه می‌داشت و از به‌هم‌ریختگی آنها جلوگیری می‌کرد. در اصل این کار باعث نظم برگه‌ها کنار هم می‌شد. اما مسئله مهم‌تری که وجود داشت جلدسازی کتاب‌ها بود. ازآنجایی‌که برگه‌های پاپیروس آسیب‌پذیر بودند باید از یک جلد برای محافظت آنها در برابر رطوبت، فرسایش و حشرات استفاده می‌شد.
جالب است بدانید که کار صحافی از گذشته‌های بسیار دور یعنی از زمان تیموریان انجام شده است و از همان زمان‌ها اهمیت بسیار بالایی داشت.
انواع صحافی کتاب
روش‌های انجام صحافی کتاب انواع متعددی دارند که انتخاب روش و تکنیک مناسب آن به موارد مختلفی مثل هدف و کاربرد نهایی کتاب بستگی دارد. همچنین بودجه کارفرما نیز در این مرحله تأثیرگذار است.
از جمله انواع روش‌های صحافی کتاب باید به صحافی چسب گرم و سرد، صحافی ته‌دوخت، تاکردن، ته‌دوخت مفتولی، صحافی منگنه تخت، پانچ، فنر پلاستیکی، فنر سیمی، ته‌بند پلاستیکی و… اشاره کنیم. مواردی که نام بردیم همه از روش‌های انجام صحافی هستند که برخی از آنها کاربرد بیشتری دارند.
صحافی چسب گرم
صحافی چسب گرم یکی از متداول‌ترین روش‌های انجام صحافی است که با نام دیگر آن «صحافی حرارتی» است. در این روش پس از سردشدن چسب، جلد کتاب استحکام و ماندگاری بیشتری پیدا می‌کند که در نهایت کتابی محکم و بادوام بالا را ارائه می‌دهد. یکی از دلایلی که باعث شده است تا این روش صحافی مورد استقبال قرار بگیرد سرعت بالای خشک‌شدن چسب گرم است. در واقع صحافی حرارتی نیازی به خشک‌کن ندارد و به‌مرور خشک می‌شود.
همچنین این روش صحافی کتاب کیفیت بسیار بالایی دارد و در صحافی کاغذهایی با گرماژ بالا به کار گرفته می‌شود. از صحافی چسب گرم معمولاً در صحافی کاتالوگ، مجلات و نشریات، منوی رستوران‌ها و کافه‌ها و چاپ رزومه شرکت در ضخامت‌های 3 تا 5 سانتی‌متر استفاده می‌شود.
صحافی چسب سرد
از دیگر مراحل صحافی کتاب باید به مرحله استفاده از چسب سرد اشاره کنیم. جالب است بدانید چسب سرد از ماده رزین پلی‌اورتان تولید می‌شود. در واقع باید بگوییم که شیوه کار صحافی بسیار شبیه به چسب گرم است. اما تفاوت اصلی که در این دو روش به چشم می‌خورد، پایدارتر بودن صحافی چسب سرد است که از چسبندگی و کشسانی قوی‌تری برخوردار است.
نکته دیگری که دررابطه‌با صحافی چسب سرد وجود دارد این است که در گرما و حرارت فعال نشده و در سرما نیز دچار شکنندگی نمی‌شود. اگر در روش استفاده از چسب به هر علتی نیاز به ازبین‌بردن صحافی کتاب پیدا کردید، می‌توانید با انجام چند فرایند ویژه، چسب را به‌راحتی از کاغذ جدا کرده و دوباره آن را بازیافت کنید.
صحافی منگنه‌ای
یکی دیگر از روش‌های متداولی که در صحافی کتاب استفاده می‌شود انجام صحافی به روش منگنه‌ای است. این روش محبوبیت زیادی دارد و استفاده از آن در بین چاپخانه‌ها و شرکت‌های انتشارات رایج است. این روش بیشتر برای صحافی صفحات کم در چاپ کاتالوگ، چاپ بروشور، جزوه، دفترچه و… کاربرد دارد و به دو شکل تخت و لوپ انجام می‌شود. این دو حالت در ظاهر با هم متفاوت هستند، اما روش انجام هر دو آنها یکسان است.
جالب است بدانید به این روش صحافی، «صحافی مفتول» نیز می‌گویند. در صورت بالابودن ضخامت و گرماژ صفحات چاپ شده، صحافی منگنه‌ای کاربرد ندارد و در صورت استفاده در چنین شرایطی، محصول به‌دست‌آمده از استحکام و مقاومت خوبی برخوردار نخواهد بود. ظاهر و زیبایی صحافی منگنه‌ای بهتر از صحافی پانچ و فنر است و همچنین در هر شرایطی نیز می‌توان آن را انجام داد.
صحافی سیمی (فنری)
از دیگر روش‌های صحافی که بیشتر در کتاب‌هایی با صفحات کم استفاده می‌شود باید به صحافی سیمی اشاره کنیم. حتماً با اصطلاح سیمی کردن کتاب و جزوه‌های دانشگاهی آشنا دارید و شاید بارها کتاب یا جزوه‌های خود را نیز سیمی کرده‌اید!
این نوع صحافی بیشتر برای درست‌کردن دفتر تلفن، کتابچه‌های آشپزی، تهیه گزارش، کتاب‌های دستورالعمل، اطلس‌ها، کتاب‌های راهنما، سررسیدها، تقویم‌ها، دفتر و دفترچه یادداشت و… کاربرد دارد. در این نوع صحافی علاوه بر سرعت بالا در انجام کار، محصول نهایی ظاهر زیباتری پیدا می‌کند.
به همین دلیل است که در لوازم‌التحریرها می‌توانید دفترهایی را مشاهده کنید که با این روش صحافی شده‌اند و احتمالاً قیمت بالاتری هم دارند. دلیل این امر این است که صحافی سیمی از پاره شدن جلد و جداشدن آن جلوگیری می‌کند. در نتیجه سهولت استفاده از محصول را به دنبال خواهد داشت.