انواع روش ها و اصول تدریس

پیدا کردن یک روش تدریس تاثیر گذار و عالی، از مهم ترین اهداف یک مدرس حرفه ای می باشد؛ انتخاب روش تدریس مناسب به مدرسان کمک می کند تا ضمن تدریس موفق، شرایط محصلان را در نظر بگیرند و با توجه به شرایط آن ها بهترین ارائه درسی را داشته باشند و در نهایت بر کیفیت آموزش و یادگیری بیفزایند.

پیش از آنکه بخواهیم انواع روش و اصول تدریس را بازگو کنیم، بر خود واجب می دانیم تعریفی از روش تدریس ارائه کنیم. روش تدریس (Teaching Method) اشاره به اصول کلی، اشکال یادگیری، راهبردهای آموزشی و مدیریتی دارد که به منظور آموزش در کلاس درس توسط مدرس مورد استفاده قرار می گیرد، دارد. انتخاب روش تدریس به عوامل مختلفی نظیر، فلسفه آموزشی، سن محصلان، میزان تحصیلات، توانمندی های آنان، میزان هوش، توانایی یادگیری، اهداف معلم و مدرسه و ... بستگی دارد و این عوامل دربرگیرنده فلسفه روش های مختلف تدریس است.

به طور کلی، نظریات تدریس را می توان بر اساس دو شاخص به چهار دسته تقسیم کرد: رویکرد معلم محور در مقابل رویکرد دانش آموز محور رویکرد فناوری پیشرفته در مقابل رویکرد سنتی با فناوری پایین در تقسیم بندی دیگر، انواع روش تدریس را می توان در دو دسته بندی کلی قرار داد: روش تدریس زبانی روش تدریس فعال (مشارکتی)

الگو نمونه کوچکی از یک شی است که ویژگی های اصلی و مهم آن شی را دارد؛ منظور ما از الگوی تدریس چارچوب و ساختاری است که عناصر مهم تدریس را در بر می گیرد. میزان آگاهی مدرس و نگرش های او در خصوص آموزش بر انتخاب الگوی تدریس تاثیر می گذارد. دو نوع مهم الگوی تدریس عبارت اند از: الگوی پیش سازمان دهنده؛ منظور مطلب یا مفهوم کلی است که در مقدمه تدریس می آید و به ارائه مطالب به دانش آموزان کمک می کند و مباحق قبلی را به مباحث جدید مرتبط می سازد و در آن مطالب از کل به جز مورد بررسی قرار می گیرد. الگوی حل مسئله؛ فراگیران با تکیه بر دانسته ها و تجارب پیشین خود، در مورد موضوعات و رویدادهای محیطی تامل می کنند و سعی بر حل مسائل و مشکلات دارند.

فنون تدریس روش هایی است که بر مبنای خلاقیت مدرس طراحی شده و به وجود می آید و دانستن آن ها به مدرس در تسهیل فرآیند آموزش کمک می کند. سه نکته حائز اهمیت در این خصوص شامل، تعامل بین فراگیر و فرادهنده (معلم و دانش آموز)، هدفی که از قبل توسط مدرس مشخص شده است و ایجاد محیط برای یادگیری آسان می باشد.

تدریس و آموزش یک فرآیند پویا و نیازمند به برآورده ساختن نیازهای یادگیری در دانش آموزان و فراگیران است. انتخاب موثر ترین روش تدریس می تواند به مربیان و دانش آموزان در امر چالش برانگیز آموزش و یادگیری کمک کند.

روش تدریس مستقیم: مدرس همانند یک سخنران مطالب آموزشی مختلف را به صورت مستقیم در اختیار فراگیردان قرار می دهد و سعی می کند حجم زیاد اطلاعات را در مدت زمان کم در اختیار فراگیران بگذارد. مدرس نقش فعالانه داشته و محور اصلی کلاس درس است. روش تدریس غیر مستقیم: مدرس تلاش می کند مطالب درسی مختلف را در قالب و شکل های مختلف بیان کند؛ این روش برای بیان مسائل سخت، انتزاعی و پیچیده روشی کاربردی و موثر است. مدرس نقش تسهیل گر و راهنما را دارد و دانش آموز فعالانه در کلاس درس شرکت می کند.

در این روش معلم اصلی تریت نقش را در آموزش بر عهده دارد؛ در این رویکرد، معلم نقش کاملا فعال و دانش آموز منفعل است و به عنوان یک ظرف خالی در نظر گرفته می شود که با آموزش مستقیم و سخنرانی های معلم پر می شود و درس هایی را یاد می گیرد. معلم آنچه را که به دانش آموز یاد داده است، از طریق آزمون و ارزیابی و دادن نمره می سنجد؛ به عبارتی تدریس و ارزشیابی کاملا جدا از یکدیگر هستند.

در این رویکرد، علی رغم نقش پر رنگی که معلم در کلاس درس دارد، میزان فعالیت معلم و دانش آموز به یک اندازه بوده و دانش آموزان با نقش فعالانه خود و با همکاری با معلم در فرآیند آموزش و یادگیری شرکت می کنند. معلم همچون یک مربی و تسهیل گر به آموزش دروس و یادگیری و درک کلی مطالب کمک می کند و در نهایت برای ارزیابی دانش آموز از روش های مستقیم و غیر مستقیم مانند آزمون، انجام تحقیق، انجام پروژه به صورت فردی یا گروهی، ارائه نمونه کار، ارائه گزارش کلاسی یا میزان مشارکت دانش آموز در کلاس استفاده می کند. بنابراین، تدریس و ارزشیابی جدا از یکدیگر در نظر گرفته نمی شود و کاملا به یکدیگر مرتبط می باشند.

پیشرفت فناوری و تکنولوژی تاثیر به سزایی در به وجود آمدن این روش آموزشی دارد؛ در این رویکرد آموزشی از فناوری برای یادگیری و آموزش استفاده های بسیار و مختلفی می شود. فناوری عنصر جدا نشدنی آموزش دانش آموزان در کلاس درس محسوب می شود؛ استفاده از رایانه، تبلت، لپ تاپ، اینترنت، نرم افزارهای آموزشی، فضای آموزش آنلاین در امر آموزش و انجام تکالیف مرسوم است و دانش آموز و معلم با تکیه بر فناوری های نوین، منابع نامحدود درسی را در اختیار دارند و می توانند با افراد مهم و پژوهشگران مختلف در سراسر دنیا ارتباط برقرار کنند.

اگرچه نقش و تاثیر مثبت فناوری بر آموزش غیر قابل انکار است اما کماکان و به دلایل مختلف ترجیح برخی معلمان و مربیان استفاده از روش های تدریس سنتی تر، یعنی روش هایی که در آن از فناوری کمتر استفاده می شود، می باشد.

در این سبک تدریس حضور فیزیکی و تعامل بین معلم و دانش آموز بیشتر است و برخی پژوهشگران می گویند، کلاس های درس با فناوری پایین یادگیری را تقویت می کنند و برای اثبات سخن خود به تاثیر یادآوری بهتر و بیشتر یادداشت های دست نویس تا یادداشت های تایپ شده توسط دانش آموزان اشاره می کنند.

در بعضی مواقع سطح یادگیری دانش آموزان در کلاس های درس با فناوری پایین تر بهتر بوده و تجربه معلم تاثیر مثبت بیشتری بر دانش آموز دارد.

حرکت کردن دانش آموزان در کلاس درس و استفاده از دست و اشاره، انجام کار عملی در کلاس درس، حضور در کلاس درس میدانی، اکتشاف آموزشی، تحقیق و مصاحبه مستقیم با دیگران، حضور در آزمایشگاه برخی از فعالیت هایی است که در کلاس های درس با فناوری کمتر انجام می شود.