اولین مرحله از مجموعه مراحل کشت برنج، مرحله جوانه‌دار کردن بذر برنج است. کشاورزان مقداری بذر از محصول برنج سال قبل خود را در محلی خشک و مناسب و به دور از هرگونه جانور و موش به صورت شلتوک یا خوشه نگهداری می‌کنند و در سال جدید با انجام عملیات مخصوص، بذر پارسالی را جوانه‌دار کرده و بذر جوانه‌زده آماده کاشت در زمین (خزانه) می‌شود.
🌾 جوانه‌دار کردن بذر برنج
برای جوانه‌دار کردن بذر برنج، ابتدا مقدار زیادی محلول آب و نمک تهیه می‌کنند. سپس کشاورزان شلتوک‌هایی که از پارسال نگه داشته‌اند را داخل آب و نمک می‌ریزند. بذرهای سبک روی سطح آب می‌آیند و بذرهای سنگین‌تر ته نشین می‌شوند. بذرهای سبک ارزش کاشت ندارند و باید دور ریخته شوند. بذرهای سنگین‌تر را برای مراحل بعدی با آب شسته و داخل گونی‌های مناسب می‌ریزند و گونی‌ها را داخل آب می‌گذارند و چند روز زمان می‌دهند. بعد از ۲ یا ۳ روز که گونی‌ها داخل آب قرار داشتند آن‌ها را خارج کرده و بذرهای داخل گونی را روی زمین یا حصیر می‌ریزند و روی آن را با پارچه نمدی می‌پوشانند. از الآن حدود یک هفته طول می‌کشد تا بذرها جوانه زده و آماده کاشت در زمین کشاورزی‌ای به اسم “خزانه” شوند. فرودین‌ماه زمان کاشت برنج است و مرحله جوانه‌دار کردن بذر برنج نیز از اوایل فروردین شروع شده و حدود ده روز زمان می‌برد. در این مقاله تمامی زمان‌بندی مراحل را با فرض شروع مرحله اول از اوایل فروردین توضیح خواهیم داد و این زمان‌بندی در مناطق مختلف می‌تواند با یک ماه تأخیر انجام شود.
🌾 آماده نمودن خزانه برای کاشت برنج
خزانه قسمت کوچکی از زمین کشاورزی است که بذرهای جوانه‌دار شده را درون آن می‌کارند تا تبدیل به نشاء شوند. از آنجایی که کاشت برنج در ایران عموماً به روش نشائی انجام می‌شود، کشاورزان از حدود ۶ ماه قبل از عملیات جوانه‌دار کردن بذرها، یعنی پاییز، عملیات آماده کردن قطعه زمین کشاورزی موسوم به خزانه را انجام می‌دهند. در پاییز ماه زمین را شخم زده و در اواخر زمستان روی خاک آن را با کود می‌پوشانند. مجدداً زمین را شخم زده و تمامی سنگ و کلوخ‌های سطح خاک را جمع‌آوری می‌کنند. بدین ترتیب زمین خزانه آماده کاشت بذرهای جوانه‌دار می‌شود. در آخر نیز اطراف خزانه را با جوی آب پوشش می‌دهند تا بتوان درون خزانه آب نگهداری کرد.
🌾 مرحله کاشت بذرهای جوانه‌دار در خزانه
مرحله کاشت بذر جوانه‌دار در خزانه از همان اوایل فروردین و بعد از مرحله جوانه‌دار کردن انجام می‌شود. در این مرحله داخل خزانه را با حدود ۳ سانتی‌متر آب پر کرده و بذرهای جوانه‌دار را با دست روی سطح خاک می‌ریزند. می‌توان برای جلوگیری از تابش مستقیم نور خورشید و دور نگه داشتن جوانه‌ها از دید پرندگان روی آن‌ها را با کلش سوخته پوشاند. همچنین روی سطح خزانه را برای جلوگیری از ورود سرما با نایلون می‌پوشانند و در طول روز قسمتی از آن را باز می‌کنند تا دما متعادل شده و اکسیژن نیز وارد خزانه شود. حدوداً ۲۵ تا ۳۰ روز طول می‌کشد تا نشاء رشد کاملی کرده و برای کاشت در زمین اصلی آماده شود. زمانی می‌گوییم نشاء رشد کافی کرده که حدود ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر قد داشته و ۴ یا ۵ برگ داشته باشند. همان‌طور که گفتیم، این مرحله حدود ۲۵ تا ۳۰ روز زمان می‌برد یعنی تا اواسط اردیبهشت‌ماه مرحله رشد نشاء در خزانه تکمیل شده و کشاورزان وارد مرحله بعدی و اصلی کاشت برنج می‌شوند.
🌾 مرحله انتقال نشاء از خزانه به زمین اصلی
بعد از اینکه بذرها حدود ۲۰ سانتی‌متر رشد نموده و هر بذر ۴ یا ۵ برگ داشت (اصطلاحاً به بذرهای کاشته شده در خزانه “نشاء” گفته می‌شود)، باید از زمین خزانه به آرامی و با دست کنده شده و برای کاشت به زمین اصلی برده شوند. برای کندن نشاءها از خزانه باید اول زمین خزانه را آبیاری کرد تا نشاءها به راحتی از خاک جدا شوند و آسیبی به ریشه آن‌ها وارد نشود.
🌾 کاشت نشاء در زمین اصلی
به انتقال نشاء از خزانه به زمین اصلی برای انجام عملیات کاشت را نشاء‌کاری می‌گویند. نشاءها به صورت چندتایی کاشته شده و تعداد نشاءهایی که کنار هم قرار داده می‌شوند و همچنین فاصله هر دسته از نشاء از دسته‌های اطراف به نوع نشاءها بستگی دارد. در اصل فاصله کاشت نشاءها بسته به نوع برنج متفاوت است. نشاء برنج‌های پرمحصول مثل فجر و ندا که محصول بیشتری می‌دهند با فاصله بیشتری از هم کاشته می‌شوند.