اگر بخواهیم برنج اصیل ایرانی را با برنج خارجی مقایسه کنیم متوجه خواهیم شد که برنج اصیل ایرانی عطر و مزه و بوی بهتری دارد، برای تشخیص دادن عطر و طعم یک مشت کوچک برنج را بین کف ۲ دست بمالید و روی آن به اصطلاح (ها) کنید و بعد بو بکشید. اگر برنج مد نظر دارای عطر باشد خودش را نشان خواهد داد، روش دیگر برای فهمیدن بو و مزه برنج ریختن چند دانه برنج داخل دهان و جویدن آن است. توجه کنید که اگر برنج ایرانی و اصل باشد حتما عطر و بوی خوبی دارد و اگر خارجی باشد فاقد عطر و بو است.

دانه ی برنجی که خوب باشد روی آن هیچ بند و ترکی وجود ندارد ولی برنجی که بی کیفیت باشد دارای بند عریض است و اصولا رنگ بند برنج سفید تر از خود برنج می باشد و به آسانی می توان آن را تشخیص داد. برای تشخیص این که بدانید برنج بند دار است یا خیر یک دانه برنج را بین دو انگشت شست و اشاره خود قرار دهید و با ناخن انگشت شست آن را فشار دهید، اگر برنج به آسانی بشکند و خرد شود برنج بند دار است.

ویژگی دیگر برنج مرغوب، یک دست بودن آن است نه اینکه مخلوطی از برنج های چاق و لاغر، کوتاه و بلند، زرد و سفید، ریز و درشت یا نمیدانه باشد. برای داشتن برنج یک دست و فاقد نیمدانه، کمی از برنج را کف دست خود بریزید و بعد دقت کنید که برنج مخلوط است یا این که چند درصد از آن ها نیمدانه است.

برنج ایرانی که خوب باشد، رنگ آن نیمه شفاف یا نیمه بلوری است، اگر کهنه باشد استخوانی است و اگر تازه باشد یکم روشن تر است دقت کنید که برنج خارجی رنگ کدری دارد که برنج ایرانی دارای این کدر بودن نیست.

بعضی اوقات بعضی از دانه های برنج سفیدک زده هستند که معمولا روی آن حالتی مانند ابر یا مه وجود دارد و رنگ آن از بقیه ی قسمت های برنج سفید تر است. این سفیدک های روی برنج علت افزایش لعاب و وا رفتن برنج در حین پخت می شود، برای تشخیص کمی برنج کف دست خود بریزید و خیلی خوب به آن ها نگاه کنید.

برنجی که به خوبی خشک نشده باشد، به اندازهٔ کافی سفت نیست و اصطلاحاً پوک است، برای تشخیص خشک بودن برنج آن را زیر دندان بگذارید و فشار دهید. برنجی که خشک و سفت باشد به راحتی نمی‌شکند برنجی که خوب خشک نشده باشد پخت خوبی نیز نخواهد داشت.

معمولاً نسبت طول یک دانه برنج مرغوب باید بین ۵ الی ۸ برابر عرض آن باشد در غیر این صورت اندازه یک دانه بیش از حد کوتاه و یا بلند می‌ شود که خیلی ایده آل نیست، ضریب رعنایی نکته ساده‌ای است که در هنگام خرید برنج باید به آن توجه داشت.

زودهضم بودن برنج از دیگر مشخصات برنج مرغوب ایرانی است، یک برنج مرغوب قابلیت گوارشی و هضم پذیری آسان دارد.

یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های تشخیص بهترین برنج ایرانی، توجه به عطر و بوی برنج در هنگام پخت آن است. برنج ایرانی که مرغوب باشد در زمان جوشیدن، عطر و بوی خوبی از خود به جا می گذارد و بعد از پخت هم تا مدتی خوش خوراک و نرم می ماند و طعم و مزه خود را از دست نمی دهد.