کاشی و سرامیک جزو پرمصرف‌ترین مصالح ساختمانی هستند که در کف و دیوار قسمت‌های مختلف ساختمان کاربرد دارند. استفاده از سرامیک‌ها و کاشی‌های لعابدار باکیفیت موجب زیبایی نما و دوام بنا می‌شود. برای تولید این محصولات از ترکیبات متعدد و روش‌های گوناگونی استفاده می‌شود که کیفیت‌های مختلفی را به وجود می‌آورد. بهترین راه برای انتخاب سرامیک باکیفیت و خوب توجه به ویژگی‌های درج‌شده روی بسته‌بندی آنها است. طبق قانون، مشخصات کاشی‌ها و سرامیک‌ها باید روی بسته‌بندی آنها درج شود. این اطلاعات بر اساس مصوبات سازمان ملی استاندارد ایران تعیین شده‌اند. درجه کیفی، ضریب اصطکاک، درجه ساییدگی، میزان جذب آب، ضخامت و مقاومت در برابر سرما جزو مهم‌ترین معیارهای انتخاب کاشی و سرامیک هستند. در این مقاله، اهمیت هر یک از این خصوصیات را بررسی می‌کنیم و راهنمایی برای انتخاب سرامیک و کاشی مناسب کف و نما ارائه می‌دهیم.
💢 درجه کیفی کاشی و سرامیک (Grade) 💢
سرامیک‌ها بر اساس کیفیت ساخت و مواد اولیه به کار رفته در آنها به چهار دسته تقسیم می‌شوند. سرامیک درجه یک بهترین نوع کاشی و سرامیک محسوب می‌شود و سرامیک درجه چهار پایین‌ترین درجه استاندارد سرامیک و کاشی است. البته کاشی‌های درجه چهار برای فضاهای کم‌تردد بسیار مناسب هستند و به معنی بی‌استفاده بودن یا نامناسب بودن آنها در همه‌جا نیست. بنابراین، درجه کیفی کاشی و سرامیک که با اعداد ۱ و ۲ و ۳ و ۴ روی بسته‌بندی آنها درج می‌شود گویای کیفیت آنها است. گفتنی است که کاشی‌ها و سرامیک‌های درجه یک کمترین میزان ایرادهای ساخت را دارند و از نظر ظاهری تقریباً بی‌عیب و نقص محسوب می‌شوند. سرامیک‌ها و کاشی‌هایی که در فرایند تولید آنها ایرادهایی نظیر تَرَک، لب‌پریدگی‌های جزئی، خال، توزیع نامتوازن لعاب و قوس اندک وجود دارد معمولاً در درجات دو تا چهار قرار می‌گیرند.
💢 ضریب اصطکاک سرامیک (COF) 💢
میزان اصطکاک کاشی و سرامیک که به آن درجه لیزی نیز می‌گویند از معیارهای مهم انتخاب این محصولات است. ضریب اصطکاک کاشی و سرامیک را به صورت COF درج می‌کنند که مخفف Coefficient Of Friction است. این عدد هر قدر بیشتر باشد، اصطکاک نیز کمتر است و در واقع آن سرامیک و کاشی لیزتر محسوب می‌شود. کاشی و سرامیک با ضریب اصطکاک بالا معمولاً در کف حمام و سرویس بهداشتی به کار می‌رود. سرامیک و کاشی با ضریب اصطکاک پایین نیز بیشتر در نمای ساختمان و دیوار آشپزخانه کاربرد دارد. گفتنی است که درجه اصطکاک کاشی‌ها و سرامیک‌های موجود در بازار به طور متوسط بین ۵۰ تا ۶۰ است که برای بیشتر فضاها مناسب محسوب می‌شوند.
💢 درجه ساییدگی کاشی (PEI) 💢
مقاومت در برابر ساییدگی یکی از مهم‌ترین فاکتورها در انتخاب کاشی و سرامیک مناسب است. این موضوع در مورد محصولاتی که در کف ساختمان به کار می‌روند اهمیت بسیار ویژه‌ای دارد. کاشی‌هایی که در کف ساختمان استفاده می‌شوند بر اثر رفت و آمد زیاد به مرور دچار ساییدگی می‌شوند. بنابراین هر قدر کاشی و سرامیک در برابر سایش مقاوم‌تر باشد، دوام و ماندگاری آن نیز بیشتر خواهد بود. درجه ساییدگی کاشی با عددی بین ۱ تا ۵ و با عنوان PEI روی بسته‌بندی این محصولات درج می‌شود که مخفف Porcelain and Enamel Institute است.
💢 میزان جذب آب سرامیک (WA) 💢
نفوذ‌ناپذیری در برابر آب و رطوبت یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های سرامیک خوب است. درجه جذب آب سرامیک با علامت اختصاری WA نشان داده می‌شود که مخفف Water Absorption است. هر چقدر کاشی یا سرامیک باکیفیت‌تر باشد، درجه جذب آب کمتری دارد. تخلخل بدنه این تولیدات سبب نفوذ آب به داخل آنها می‌شود. نفوذ آب به داخل سرامیک و کاشی نیز در درازمدت به ویژه در مناطق سردسیر موجب یخ‌زدگی و ترک خوردن آنها می‌شود. توصیه می‌شود هنگام خرید کاشی و سرامیک حتماً به کاربری آن فضا توجه داشته باشید. استفاده از سرامیک‌هایی با درجه جذب آب بالا در فضاهایی روباز نظیر نمای ساختمان که در معرض رطوبت و آب قرار دارند و فضاهای بسته‌ای نظیر سرویس بهداشتی و حمام کاملاً غیراصولی است.
کاشی‌ها و سرامیک‌های موجود در بازار از نظر میزان جذب آب به چهار دسته تقسیم می‌شوند:
گروه اول، کاشی‌ها و سرامیک‌هایی هستند که بیش از ۷% وزن خود آب جذب می‌کنند. این سرامیک‌ها برای فضاهای روباز و فضاهای مرطوب نظیر حمام و سرویس بهداشتی مناسب نیستند.
گروه دوم، سرامیک‌ها و کاشی‌هایی هستند که بین ۳ تا ۷ درصد وزن خود آب جذب می‌کنند. این سرامیک‌ها نیز از مقاومت کافی در برابر آب برخوردار نیستند و بهتر است در محیط‌های مرطوب استفاده نشوند.
گروه سوم، کاشی‌ها و سرامیک‌هایی هستند که بین ۳ تا ۰.۵ درصد وزن خود آب جذب می‌کنند. این سرامیک‌ها برای سرویس‌های بهداشتی انتخاب مناسبی هستند و سرامیک خوبی برای محیط‌های مرطوب به شمار می‌آیند.
گروه چهارم، سرامیک‌ها و کاشی‌هایی هستند که میزان جذب آب آنها کمتر از ۰.۵% وزن آنها است. این سرامیک‌ها تقریباً در برابر آب نفوذناپذیر هستند و بهترین گزینه برای حمام، استخر و نمای ساختمان‌ها در مناطق مرطوب محسوب می‌شوند. گفتنی است که سرامیک‌های پرسلان بیشترین مقاومت را در برابر نفوذ رطوبت دارند.
💢 مقاومت در برابر سرما 💢
مقاومت کاشی و سرامیک در برابر یخ‌زدگی یکی از مهم‌ترین خصوصیاتی است که هنگام انتخاب سرامیک نمای ساختمان و کاشی کف حیاط باید به آن توجه داشت. کاشی‌ها و سرامیک‌های مقاوم در برابر سرما معمولاً کیفیت ساخت بالاتر و در نتیجه قیمت بالاتری نیز دارند. با وجود این، برای کاهش هزینه‌های بعدی و طول عمر بیشتر در مناطق سردسیر بسیار ضروری محسوب می‌شوند. دلیل اصلی ترک‌خوردگی سرامیک‌ها در اقلیم‌هایی با سرمای شدید و بارش برف‌های سنگین معمولاً استفاده از محصولات کم‌کیفیت و با میزان جذب آب بالا است. گفتنی است که این درجه‌بندی در انتخاب کاشی و سرامیک مناسب فضاهای داخلی اهمیت چندانی ندارد. همچنین باید به این نکته نیز اشاره کرد که سرامیک‌های مقاوم معمولاً عایق حرارتی مطلوبی نیز محسوب می‌شوند و از ورود سرما به داخل ساختمان جلوگیری می‌کنند.
💢 تنوع رنگ و طرح 💢
کاشی‌ها و سرامیک‌ها در رنگ‌ها و طرح‌های بسیار متنوعی تولید می‌شوند. برای تولید هر یک از این محصولات از مواد معدنی گوناگونی نظیر اکسید آهن، اکسید کروم، اکسید کبالت، کربنات کبالت، کربنات مس و… استفاده می‌شود. در نتیجه کیفیت رنگ کاشی و سرامیک اهمیت فراوانی در انتخاب آن دارد. همچنین رنگ‌های مختلف سرامیک و کاشی مناسب فضاهای گوناگون هستند. به عنوان مثال، معمولاً از رنگ‌های سفید و آبی در سرویس بهداشتی و حمام استفاده می‌شود تا حس پاکیزگی را به فضا القا کند. به طور کلی، رنگ‌های روشن کاشی و سرامیک موجب بزرگ جلوه دادن فضا می‌شوند و نور محیط را افزایش می‌دهند. سرامیک‌های چند رنگ نیز به صورت محدودتر تولید می‌شوند و در دکوراسیون داخلی کاربرد فراوانی دارند. باید یادآوری کرد که سرامیک‌های مرغوب دارای ظاهری یکدست هستند و طرح آنها بسیار دقیق نقش شده است.
💢 مات یا براق بودن سرامیک 💢
براق یا مات بودن جزو معیارهای انتخاب سرامیک نیستند. در واقع انتخاب سرامیک براق یا مات به سلیقه و فضای شما بستگی دارد. سرامیک‌های پولیش و نیمه‌پولیش معمولاً براق‌تر هستند و درخشندگی بیشتری دارند. برای رسیدن به این منظور، انواع کاشی و سرامیک را طی مراحل متعددی با ابزارهای تخصصی پولیش می‌دهند. سرامیک‌های براق فضا را بزرگ‌تر نشان می‌دهند و درخشندگی آنها موجب می‌شود که برای محیط‌های کم‌نور بسیار مناسب باشند. همچنین تمیز کردن آنها آسان‌تر خواهد بود. کاشی‌ها و سرامیک‌های براق بسیار لوکس‌تر محسوب می‌شوند و گران‌تر هم هستند اما به دلیل لغزندگی آنها نمی‌توان از این محصولات در مکان‌هایی مثل کف حمام یا سرویس بهداشتی استفاده کرد.
نوع مات سرامیک و کاشی فضا را قدری سنگین‌تر می‌کنند اما لکه‌ها را کمتر نشان می‌دهند و تقریباً در تمام بخش‌های ساختمان می‌توان از آنها استفاده کرد. گفتنی است که تمیز کردن سرامیک‌های مات دشوارتر از سرامیک‌های براق است. کاشی و سرامیک مات به دلیل لغزندگی کم انتخاب بسیار مناسبی برای کف ساختمان است و فرش نیز روی آن لیز نمی‌خورد. این تولیدات به دلیل پولیش کمتر معمولاً ارزان‌تر از نمونه‌های براق هستند. برخی معماران از مات بودن این محصولات برای اضافه کردن زیبایی و شیکی به فضای ساختمان استفاده می‌کنند.
💢 ضخامت کاشی و سرامیک 💢
قطر سرامیک کف یکی از مهم‌ترین فاکتورها برای انتخاب کاشی و سرامیک مناسب است. ضخامت استاندارد کاشی و سرامیک بین ۷ تا ۲۰ میلی‌متر است. سرامیک‌های پرسلانی معمولاً کمترین ضخامت را دارند و ظریف‌ترین نوع سرامیک و کاشی محسوب می‌شوند. ضخامت کاشی و سرامیک پرسلانی بین ۷ تا ۱۰ میلی‌متر است و وزن کمتری نیز از نمونه‌های مشابه خود دارند. این موضوع به طور ویژه در هنگام جابه‌جایی و نصب این محصولات اهمیت پیدا می‌کند.