فیلتر روغن قطعه‌ای است که وظیفه مهم تصفیه روغن را در موتورهای احتراق داخلی برعهده دارد. برای درک بهتر اهمیت این قطعه، باید به اهمیت روغن در سیستم موتور اشاره کرد. روغن از سه جهت در موتورهای احتراق داخلی اهمیت دارد که عبارتند از:
🟠روانکاری
🟠خنک کاری
🟠جمع‌آوری مداوم آلاینده‌ها از سطح اجزای موتور
در واقع به‌دلیل حساسیت قطعات و اجزای موتور، جنس آن‌ها که معمولا از فلز‌های آسیب‌پذیر است و همچنین موقعیت احتمالی برخی، نمی‌توان از آب یا هوا برای خنک کردن‌شان استفاده کرد. چرا که آب یا هوا به‌سرعت باعث خوردگی این قطعات می‌شوند. در عین حال حفظ تعادل دمایی این اجزا و به‌طور کلی مجموعه موتور، اهمیت بسیار بالایی در عملکرد و راندمان کاری آن‌ها دارد.
موتورهای احتراق داخلی، دمای عملکردی مطلوبی دارند که در دمایی بیشتر یا کمتر از آن فعالیتشان مختل می‌شود. در دمایی بالاتر از حد مطلوب هر موتور، قطعات آن ممکن است دچار تغییر فرم یا از محل دقیق‌شان جابه‌جا شوند. علاوه‌بر این فعالیت برای بعضی از این اجزا به‌دلیل انبساط ناشی از گرما سخت می‌شود. خطر ذوب‌شدن و استهلاک کامل نیز در این مواقع وجود دارد. هریک از این موارد می‌تواند منجر به جوش آوردن موتور و یا حتی سوختن سرسیلندر یا اجزای شود.
نکته دیگر، تماس مداوم برخی از این اجزا با یکدیگر و حرکت آن‌ها روی هم است. به نحوی که بسیاری از اجزای موتور در خطر سایش مداوم هستند. این سایش که خود می‌تواند گرمای بیشتری ایجاد کند، استهلاک قطعات را نیز بالا می‌برد و عملکرد اجزا را سخت می‌کند و درنتیجه در چنین مواقعی با کاهش راندمان موتور روبه‌رو هستیم. روغن در این مواقع نقش سیالی را ایفا می‌کند که ضمن تبادل گرمایی و کاهش دمای اجزا، اصطکاک احتمالی را تا حد زیادی کاهش می‌دهد و عملکرد قطعات مختلف را ساده‌تر می‌کند. به این ترتیب که:
🟠با ممانعات از اصطکاک از افزایش دمای اجزا مختلف پیشگیری می‌کند؛
🟠با پیشگیری از سایش قطعات روی هم از استهلاک و خرابی آن‌ها جلوگیری می‌کند و اصطکاک را نیز تا حد زیادی کاهش می‌دهد؛
🟠با ایجاد فضایی روان، حرکت قطعات را ساده‌تر می‌کند؛
🟠با کاهش دما، شرایط مطلوب را برای عملکرد اجزای مخالف فراهم می‌آورد.
اکنون در نظر بگیرید که روغن موتور از خلوص و روانی لازم برخوردار نباشد. خاصیت سیالی آن کاهش می‌یابد و گاهی خود تبدیل به مانعی برای عملکرد صحیح اجزا می‌شود. موارد زیر خلوص و کیفیت روغن را کاهش می‌دهند:
🟠تعویض نکردن روغن به‌مدت طولانی؛
🟠ورود ذرات آلاینده محیطی و دوده ناشی از احتراق و آلودگی‌های موتور مانند براده آهن و امثال آن.
معمولا با تعویض به‌موقع روغن، از کاهش کیفیت آن پیشگیری می‌شود. اما این سیال مهم، دائم با آلاینده‌های ذکر شده در ارتباط است که هر یک به‌تنهایی می‌توانند خاصیت آن را تحت تأثیر قرار دهند.