موتورخانه چیست و چگونه کار می کند ؟

در پاسخ به سوال موتورخانه چیست می توان گفت که موتورخانه ساختمان مسکونی ، اداری ، تجاری و یا موتورخانه صنعتی ، یک اتاق یا فضایی از ساختمان است که برای استقرار تجهیزات ، تاسیسات و اجزای موتورخانه (تاسیسات مکانیکی و الکتریکی سرمایشی و گرمایشی) در نظر گرفته شده است. ابعاد اتاق یا فضای در نظر گرفته شده متناسب با ابعاد و بزرگی ساختمان یا صنایع مورد نظر است. در ساختمان ها و یا صنایع کوچک معمولا یک اتاق در طبقات پایین برای نصب تجهیزات موتورخانه کافی است ولی در ساختمان های بزرگ مسکونی ، اداری ، تجاری ، صنعتی و غیره اغلب چندین اتاق و یا یک یا چند طبقه از ساختمان برای نصب اجزای موتورخانه در نظر گرفته می شود.

اجزای موتورخانه ساختمان ها و صنایع عبارتند از : ۱ . تجهیزات و تاسیسات ایجاد کننده آب گرم و سرد ۱ . ۱ . بویلر ها یا همان دیگ های آبگرم یا بخار داغ با مشعل گازسوز (دستگاه های گرم کننده آب) با راندمانی بین ۷۸ تا ۸۶ درصد ۱ . ۲ . چیلر ها (دستگاه های سرد کننده آب) ۱ . ۳ . برج خنک کننده نصب شده در فضای آزاد مانند بام یا حیاط (در صورت استفاده از چیلر تراکمی آب خنک و یا چیلر جذبی)

نکته : چیلر تراکمی هوا خنک به برج خنک کننده نیازی ندارد. در واقع برج خنک کننده تنها زمانی به کار گرفته می شود که چیلر یا از نوع تراکمی آب خنک باشد (مثل شکل زیر) و یا از نوع جذبی. زیرا وقتی که چیلر گرمای آب را می گیرد تا آن را سرد کند خود باید به نحوی این حرارت مازاد را به محیط بیرون دفع کند که اگر از نوع تراکمی هوا خنک (هوایی) باشد خود چیلر دارای فن بوده و این حرارت را توسط فن دفع می کند ولی در نوع تراکمی آب خنک یا نوع جذبی این حرارت مازاد توسط آب گرفته می شود و بعد این آب به برج خنک کننده (که معمولا روی بام نصب می گردد) فرستاده شده تا در آنجا این حرارت آب به محیط بیرون دفع شود.بنابرین اگر در ساختمانی از چیلر تراکمی هوا خنک استفاده شود دیگر نیازی به نصب چیلر در موتورخانه نیست و باید در فضای باز مثل پشت بام آن را نصب کرد ولی اگر چیلر مورد نظر از نوع تراکمی آب خنک یا جذبی باشد حتما باید در تاسیسات موتورخانه نصب شود و به برج خنک کننده هم نیاز خواهیم داشت که برج بر روی بام نصب می شود

مخازن تهیه آبگرم بهداشتی (قابل آشامیدن و برای شستشو) شامل مخزن دو جداره یا مخزن کویل دار آبگرمی که برای آشامیدن و شستشو در ساختمان نیاز است در منبعی به نام منبع آبگرم بهداشتی که در انواع دوجداره و یا کویل دار ساخته می شوند، ایجاد می شود. به این شکل که قسمتی از آب داغ یا بخار داغ خروجی از بویلر با پمپ و لوله کشی به منبع آبگرم بهداشتی ارسال و همزمان یک خط آب لوله کشی شهری نیز از سمت دیگر وارد این منبع شده و با هم تبادل حرارتی انجام می دهند تا دمای آبگرم بهداشتی افزایش یابد. سپس این آب با لوله ها و پمپ هایی در سرتاسر ساختمان جهت مصرف روزانه پمپاژ می شود.

۳ . ۱ . منبع انبساط (منبعی برای جبران تغییر حجم آب بر اثر افزایش یا کاهش دما) ۳ . ۲ . فیلتر شنی و سختی گیر (مخزنی برای گرفتن املاح سخت موجود در آب و جلوگیری از انتقال آن به بویلر) ۳ . ۳ . تجهیزات الکتریکی و کنترل کننده (تابلو برق) مانند سنسورها، سوپاپ های الکتریکی، پردازشگر مرکزی، تنظیم کننده مقدار شعله در حال سوختن بویلر (متناسب با نیاز مصرف کننده) و سیستم کنترل عملکرد بهینه چیلر ۳ . ۴ . سایر تجهیزات موتورخانه ساختمان و یا صنایع شامل سوپاپ ها و لوله های فرعی ، عایق بندی ها ، پمپ آب آتشنشانی و …

۴ . ۱ . پمپ های سیرکولاسیون آب گرم و سرد ۴ . ۲ . لوله ها ، کلکتورها و سوپاپ های (شیرهای) توزیع کننده اصلی

استفاده از تجهیزاتی مانند فن کویل ، شوفاژ (رادیاتور) ،هواساز و … برای توزیع هوای سرد و گرم در درون ساختمان (در اثر تبادل حرارت آب سرد و گرم با هوا در این تجهیزات) و یا ارسال آب سرد به تجهیزات صنعتی جهت خنک کاری تجهیزات در موتورخانه کارخانجات در تصویر زیر نمونه ای ساده از مهمترین اجزای موتورخانه ساختمان شامل چیلر ، بویلر ، منبع آبگرم بهداشتی و فن کویل های موجود در هر طبقه برای تهویه (سرمایش و گرمایش هوا) نشان داده شده است

با در نظر گرفتن استخر (و در کنار آن سونا و جکوزی) باید تجهیزاتی نیز برای تصفیه آب استخر به صورت مجزا در نظر گرفته شود. همچنین آب گرم و آب سرد حوضچه های آب گرم و سرد نیز باید توسط دیگ (بویلر) و چیلر مجزا تامین گردد. سیستم تصفیه آب شامل انواع فیلترهاست که با توجه به کیفیت آب منطقه تعیین می شود.

در پاسخ به این سوال که موتورخانه چگونه کار می کند به طور کلی می توان گفت که دستگاه های چیلر تراکمی آب خنک و یا چیلر جذبی مستقر در آن (و یا چیلر تراکمی هوا خنک مستقر بر روی بام)، درجه حرارت آب ورودی به دستگاه را کاهش و دستگاه های بویلر یا همان دیگ آبگرم یا بخار داغ مجهز به مشعل گازسوز، درجه حرارت آب ورودی به دستگاه را افزایش می دهند. طرز کار موتورخانه به این شکل است که پمپ های آب، این آب سرد و گرم را با لوله کشی مرکزی و پس از گذراندن از شیرهای تنظیم کننده جریان آب، به قسمت های مختلف ساختمان جهت گرمایش و یا سرمایش هوای ساختمان (توسط شوفاژ، فن کویل، هواساز، سیستم‌ گرمایش از کف و …) و یا سردسازی تجهیزات صنعتی ارسال می کنند. در ضمن از یک لوله کشی مجزا نیز برای ارسال آبگرم بهداشتی از منابع یا همان مخازن ذخیره آبگرم به کل ساختمان استفاده می شود. در شکل زیر نمونه ای از چیلر تراکمی هوا خنک و بویلر نشان داده شده است که آب سرد و گرم را به هواساز نصب شده بر روی بام ارسال می کنند تا فن موجود در هواساز با دمیدن هوا از اطراف لوله های حاوی آب سرد یا گرم، دمای هوا را کاهش یا افزایش داده (متناسب با فصل) و با کانال کشی در کل ساختمان، سالن یا سوله مورد نظر توزیع کند.