مهمترین ماده مضر برای شن و ماسه در بتن و یا ملات ، خاک رس می باشد زیرا خاک رس خاصیت مکندگی آب داشته و در حدود 8 برابر وزن خود ، آب می مکد ؛ در نتیجه آب ملات را مکیده و آن را خشک نموده و مانع فعل و انفعالات سیمان گشته و در نتیجه چسبندگی بین دانه ها به خوبی انجام نشده و قطعه پوک می شود و چنین قطعه ای باربری لازم را ندارد.

دیگر آنکه خاک رس موجود در ملات ، دور دانه های شن و ماسه را گرفته و مانع تماس آن با سیمان می گردد. در بعضی از آیین نامه ها وجود 3 تا 5 دصد وزنی خاک رس در شن و ماسه را مجاز می داند.

برای تعیین مقدار خاک رس و سایر ریز دانه ها باید از روش های آزمایشگاهی استفاده نمود ولی اگر وسایل آزمایشگاهی در دسترس نبود (که در اغلب قریب به اتفاق ، در کارگاه های کوچک ساختمانی چنین وسایلی در دسترس نیست) می توان مقداری از ماسه را در یک استوانه آزمایشگاهی مدرج به قطر 10 الی 15 سانتیمتر ریخته و ارتفاع ماسه باید در حدود یک سوم یا یک چهارم طول استوانه باشد ؛ آنگاه روی آن را تا چند سانتیمتر مانده به لبه با آب پُر نموده سپس با دست ، درِ استوانه را مسدود می نمائیم و استوانه را به شدت تکان داده و زیر و رو می کنیم ؛ آنگاه در حدود 20 دقیقه استوانه و محتویات آن را به حال سکون قرار می دهیم تا دانه های درون آن ته نشین گردد و آب روی آن ظاهرا زلال بشود. بدیهی است که دانه های درشت تر به علت وزن خود زودتر ته نشین شده و دانه های ریزتر دیرتر ته نشین گردیده و روی دانه های درشت تر قرار می گیرند. آن گاه از نسبت ضخامت دانه های ریز به کل دانه ها ، درصد ریزدانه ها معلوم می گردد. بدیهی است که این روش به هیچ وجه دقیق نبود و خیلی تقریبی است ولی در جائی که آزمایشگاه و وسایل آن در دسترس نیست برای تخمین مقدماتی مقدار ریزدانه کافی می باشد.

اگر لوله مدرج آزمایشگاهی در دسترس نبود می توان از لوله بلوری که تقریبا استوانه باشد استفاده نمود. برای دقت بیشتر و تعیین جنس ریزدانه می توانیم لیوان یا لوله آزمایشگاهی و یا هر ظرف لزی دیگری را که آزمایش را در آن انجام داده ایم در حرارت حدود 100 درجه قرار دهیم تا کلیه آب آن تبخیر گردد ؛ اگر لایه ی نرم روی آن ترک خورد و مانند کف بیابان ها که زیر سیلاب قرار می گیرد قاچ قاچ شد ممکن است که ریزدانه ها رُسی باشد و اگر از مقدار مجاز بیشتر بود و آزمایشگاه رُسی بودن آن را تایید کرد یا باید معدن ماسه را عوض کنیم و در صورتیکه تعویض معدن ممکن نباشد باید ماسه را دو یا سه بار بشوئیم تا درصد ریز دانه ها به حد مجاز برسد.

مواد آلی و مواد خارجی مانند تکه های چوب ، تکه های ذغال ، شاخ و برگ نباتات ، جسد مُرده ی حشرات و ماهی ها و فضولات حیوانات و غیره کلا نبایستی وارد بتن و ملات شوند زیرا به مرور زمان این مواد ، پوسیده و از بین می روند و جای آن در بتن و یا ملات ، خالی مانده و موجب پوکی قطعه می شوند. (مقدار و درصد این مواد به وسیله ی روش های آزمایشگاهی تعیین می گردد).

موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران به موجب استاندارد شماره 300 ، وجود 1 درصد کلوخه گِل و 3 تا 5 درصد مواد ریزتر از الک 74 میکرون برای بتن های مختلف از نظر سایش و 0.5 درصد ذغال و لینیت برای بتن هایی که نمای ظاهری آن حائز اهمیت است و یک درصد ذغال و لینیت را برای بتن هایی که نمای ظاهری آن حائز اهمیت نیست را در ماسه مصرفی مجاز دانسته است.

بدیهی است که در قطعات بتنی پیش ساخته نظیر دیوار بتنی پیش ساخته ، قرنیز پیش ساخته بتنی ، فیسینگ پیش ساخته بتنی ، نیوجرسی بتنی و غیره که نمای ظاهری آنها حائز اهمیت می باشد مقدار ذغال و لینیت در بتن آنها نبایستی از 0.5 درصد فراتر رود ولی در قطعات بتن پیش ساخته دیگر که نمای ظاهری در آنها اهمیتی ندارد مانند وزنه تعادل تاور کرین ، این مقدار تا 1 درصد مجاز می باشد.