قالیشویی جزو مشاغل دیرینه‌ی ایرانی‌ها به حساب می‌آید و به نحوی می‌توان گفت تاریخچه‌ی گسترش قالیشویی با تاریخ پیداش قالی و فرش گره خورده است. در گذشته معمولا قالیشویی توسط اعضای خانواده‌ها صورت می‌گرفت؛ اما با گسترش شهرنشینی و همچنین کمبود فضای کافی برای شستشو و خشک کردن قالی و فرش، قالیشویی به شکل یک حرفه و صنعت درآمد که توسط مجموعه‌های تخصصی انجام می‌شود. در ادامه به مقایسه قالیشویی دستی، نیمه اتوماتیک و اتوماتیک خواهیم پرداخت.
قالیشویی به روش سنتی چگونه انجام می‌شد؟
در گذشته افراد در مراکز شهرها و روستاها جمع می‌شدند و قالی‌هایی را که قصد شستن آن‌ها را داشتند با خود به آنجا می‌بردند. در آن زمان، مردم از چاه و قنات و به طور کلی از آب‌های زیر زمینی استفاده می‌کردند و با کانال‌کشی مداوم، برکه یا در واقع حوض بزرگی در مرکز شهر بوجود می‌آوردند. خانواده‌ها در مرکز شهر و در کنار حوض به وجود آمده به صف می‌شدند تا بتوانند با بهره‌گیری از آب حوض، قالی خودشان را تمیز کنند. البته در این میان افرادی هم بودند که با دریافت پول، قالی افراد را می‌شستند؛ به نحوی می‌توان گفت شغل قالیشویی را این افراد بنا کردند. در این روش به دلیل آلوده شدن آب حوض، افراد می‌بایست آب آن را خالی کرده و دوباره از آب‌های زیرزمینی برای پر کردن آن استفاده می‌کردند. بسیاری از متخصصان حوزه‌ی اقلیم‌شناسی معتقدند که قالیشویی سنتی یکی از عوامل گسترش خشکسالی در شهر‌های مرکزی ایران است. با گسترش خطوط لوله‌ی آب در اوایل دهه ۵۰ هجری، حوض یا همان برکه‌های مراکز شهر و روستا که برای شستشوی قالی، لباس و دیگر لوازم به کار می‌رفتند برچیده شدند و آب کافی برای شستشو به تمام خانه‌ها راه پیدا کرد. در این دوره، خود افراد در فضای حیاط خانه‌ها اقدام به شستشوی قالی و فرش می‌کردند که البته باز هم سبب افزایش مصرف بی‌رویه‌ی آب می‌شد. البته ناگفته نماند که در این دوره با توسعه‌ی خطوط لوله‌ی آب توسط نهادهای منطقه‌ای، زمینه‌ی مناسبی برای گسترش صنعت قالیشویی به وجود آمد.
قالیشویی امروزی
امروزه با گسترش فناوری‌های نوین در صنایع، قالیشویی دچار تغییرات قابل توجهی شده است. اولین تفاوتی که می‌توان بین قالیشویی امروزی و سنتی مشاهده کرد، کاهش مصرف آب در زمان شستشوی فرش و قالی است. در قالیشویی امروزی بر اساس استانداردهای تعیین شده از سوی صنف قالیشویان، میزان مصرف آب و مواد شوینده مشخص شده است و مجموعه‌های فعال در این صنعت باید این‌گونه موارد را رعایت کنند. از طرفی با ثبت اتحادیه‌ی صنف قالیشویان در سال ۱۳۵۱، قیمت‌های ارائه شده از سوی مجموعه‌های فعال در این صنف بر اساس نرخ تورم، قیمت آب و حقوق تعیین شده برای کارگران از سوی وزارت صنعت و معدن مشخص می‌شود. با صنعتی شدن شغل قالیشویی، رقابت بین افراد و گروه‌های فعال در این حوزه بالا گرفت؛ از همین رو امروزه هر مجموعه سعی می‌کند با ارائه‌ی سرویس‌های بهتر، مشتریان این صنف را جذب خود کند. امروزه قالیشویی در ایران به سه شکل دستی، نیمه اتوماتیک و تمام اتوماتیک انجام می‌شود.
قالیشویی دستی
در این روش، تمیز کردن قالی و فرش به صورت مستقیم توسط کارگر یا متصدی قالیشویی انجام می‌پذیرد. از جمله تجهیزات استفاده شده در قالیشویی دستی می‌توان به تی، جارو، پمپ آب، فرچه‌ی دستی، شلاق زن دستی فرش و دیگ خشک کن اشاره کرد. در این فرآیند ابتدا متصدی با بهره‌گیری از فشار آب، تمام سطوح فرش را خیس می‌کند تا گرد و خاک‌های سطحی از کناره‌های فرش خارج شود. سپس با بهره‌گیری از دستگاه فرچه‌ی دستی و با استفاده از مواد شوینده فرش، کل بافت فرش را تمیز می‌کند. این عمل باعث می‌شود تمام آلودگی‌های بین بافت فرش با مواد شوینده حل و از کناره فرش خارج شوند. در مرحله‌ی بعد متصدی با استفاده از شلاق زن دستی کل سطح فرش را آب‌کشی می‌کند تا مطمئن شود هیچ‌گونه آلودگی و کثیفی بین بافت‌های فرش نمانده است. در نهایت فرش توسط کارگران قالیشویی به دیگ خشک‌کن منتقل می‌شود. دیگ خشک‌کن دستگاهی است که فرش خیس در آن قرار می‌گیرد و با گرمای زیاد و چرخش مداوم محفظه دیگ، آب میان بافت فرش گرفته شده و فرش خشک می‌شود.
قالیشویی نیمه اتوماتیک
پروسه‌ی قالیشویی نیمه اتوماتیک مانند نوع دستی توسط کارگر متصدی انجام می‌شود؛ با این تفاوت که تجهیزات استفاده شده در این روش به یک موتور برقی یا بنزینی مجهز هستند. در قالیشویی نیمه اتوماتیک شاهد استفاده از فرچه‌ی اتوماتیک و ماشین شلاق‌زن اتوماتیک هستیم؛ از همین رو فرآیند نیمه اتوماتیک به مراتب سریع‌تر از پروسه‌ی قالیشویی دستی انجام می‌شود.
قالیشویی تمام اتوماتیک
در این روش برخلاف قالیشویی نیمه اتوماتیک و دستی، تمام پروسه‌ی تمیز کردن قالی و فرش با استفاده از دستگاه‌های صنعتی انجام می‌شود و متصدی یا کارگر فقط وظیفه‌ی جابه‌جایی قالی یا فرش را بر عهده دارد. در این روش ابتدا فرش در داخل دستگاه شستشو قرار می‌گیرد. این دستگاه به دو شکل صفحه‌ای و دیسکی وجود دارد. دستگاه مکانیزه‌ی شستشوی فرش شامل یک تسمه‌ی بزرگ می‌شود که قالی روی آن پهن شده و به حرکت در می‌آید. در طول مسیر قالی، تجهیزاتی همچون شلاق زن اتوماتیک و فرچه‌ی اتوماتیک وجود دارد که قادر هستند با فشار آب زیاد و مواد شوینده‌ی مخصوص، تمام بافت فرش را تمیز کنند و هرگونه آلودگی و عناصر اضافه را از بین بافت فرش پاک کنند. پس از اتمام پروسه‌ی شستشو، قالی یا فرش شسته شده به داخل دستگاه آبگیر لوله‌ای منتقل می‌شود تا آب بین بافت قالی به صورت کامل از بین برود. سپس فرش توسط متصدی و با بهره‌گیری از دستگاه دار اتوماتیک در برابر نور آفتاب قرار می‌گیرد تا کاملا خشک شود. در بسیاری از قالیشویی‌های صنعتی پیشرفته از دستگاه پرز‌گیر در حین خشک شدن فرش استفاده می‌کنند تا پرز‌های روی بافت فرش را از بین ببرند.