امروزه در تمامی نقاط دنیا و کشورمان، پروژه های عمرانی و ساختمانی زیادی در حال اجرا هستند. پروژه های عمرانی شامل: ساختمان‌سازی، سدسازی، راه‌سازی و … می‌شوند. انجام این پروژه‌ها در راستای آبادانی و رفاه بیشتر جامعه است. لذا این پروژ‌ها از اهمیت بالایی برخوردارند و معمولاً سرمایه کلانی در این زمینه گذاشته می‌شود. در این مقاله قصد داریم تا شما را بیشتر با پروژه های ساخت و ساز و انواع آن آشنا کنیم. در ادامه مطلب با ما همراه باشید.

عمران به معنای آبادانی، سازندگی و رونق است و پروژه هم به مجموعه‌ای از وظایف و کارها اطلاق می‌شود؛ که باید در یک دوره زمانی مشخص با توجه به منابع، امکانات و محدودیت‌ها اجرا شود. با این اوصاف، پروژه عمرانی به پروژه‌ها و اقداماتی که شامل ساخت و ساز است و حاصل آن آبادانی و رونق می‌باشد، گفته می‌شود. این پروژه‌ها شامل طیف وسیعی از کارهای ساخت و ساز مانند: ساختمان‌سازی، سد سازی، راه سازی، مراکز خرید، ورزشی و …. می‌شود. برای این پروژه‌ها ابتدا باید به دقت برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری کرد و تمامی جوانب کار سنجیده شود؛ چون ممکن است این پروژه‌ها با شکست مواجه شوند و سرمایه زیادی بیهوده بر باد رود.

یک پروژه عمرانی، برای اینکه به انجام برسد، دارای فازها و مراحل مختلفی است: فاز صفر یا طرح توجیهی: در این مرحله که اولین گام در شروع یک پروژه عمرانی است، ابتدا نیاز شناسایی می‌شود و با توجه به آن نیاز، هدف مشخص می‌شود. پس از مشخص شدن هدف باید امکان‌سنجی پروژه انجام شود؛ که اصلاً با توجه به منابع و محدودیت‌ها این پروژه قابل اجرا هست یا نه؟ مطالعات توجیهی فنی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی نیز در این مرحله انجام می‌شوند. فاز یک یا طراحی اولیه: حال که هدف مشخص شده و انجام پروژه توجیه شده‌است، نوبت به انتخاب مشاوران و انجام بررسی‌های فنی می‌شود. در این‌ مرحله، مطالعات ژئوتکنیکی و توپوگرافی انجام می‌شود و بر اساس این مطالعات، نقشه‌های مقدماتی تهیه می‌گردد. فاز دو یا طراحی تفصیلی: در مرحله بعد، باید نقشه‌ها و اسناد مناقصه، تهیه شود تا برای اجرای پروژه، پیمانکار مناسب و دستگاه نظارتی مشخص شود. فاز سه یا اجرای پیمان: در این فاز، انجام پروژه کلید می‌خورد و عملیات ساخت آغاز می‌شود. فازچهار یا بهره‌برداری: این مرحله، آخرین مرحله از یک پروژه عمرانی است. در این مرحله پروژه به طور کامل اجرا شده و عملیات اجرایی متوقف می‌شود. پرژوه تحویل داده شده و بهره‌برداری از آن آغاز می‌شود. به تمامی اصول در هر عملیات ساختمانی باید از همان ابتدا یعنی از مرحله مطالعات فاز صفر مورد توجه قرار بگیرد.

هر پروژه‌ای برای این‌که به انجام برسد، شامل ارکان مختلفی می‌شود. در یک پروژه عمرانی کارفرما، پیمانکار و مشاور ارکان اصلی هستند.

کارفرما شخص یا سازمان و مجموعه‌ای است که با سرمایه خود می‌خواهد، یک پروژه عمرانی را شروع کند. این شخص یا سازمان، مالک و صاحب پروژه شناخته می‌شود. کارفرما می‌تواند، یک شخص حقیقی یا حقوقی یا موسسات و شرکت‌های وابسته به دولت باشد. انتخاب پیمانکار و مشاور و نیز تأمین سرمایه بر عهده کارفرماست. کارفرما ممکن است، نسبت به مسائل عمرانی آگاهی و دانش مناسبی نداشته‌باشد و صرفاً سرمایه‌گذاری باشد که بخواهد یک طرح و یا پروژه عمرانی را اجرا کند.

پیمانکار کسی است که پروژه عمرانی را مطابق توافقات انجام شده با کارفرما اجرا و پیاده‌سازی می‌کند. او هم می‌تواند یک شخص حقیقی و یا حقوقی باشد. پیمانکار باید دانش فنی کافی و مهارت اجرایی مناسبی در زمینه ساخت و ساز و عمران داشته باشد. علاوه بر این‌که پیمانکار، پروژه را اجرا می‌کند، مسئولیت ضمانت پروژه هم در دوره مشخص شده بر عهده او است.

مشاور، شخص حقیقی یا حقوقی است که بر اجرای کار در چهارچوب قرارداد نوشته شده، نظارت می‌کند. علاوه بر این، همان‌طور که در بالا هم اشاره کردیم، الزاماً کارفرما دانش عمرانی ندارد، بنابراین در این موقعیت‌ها، معمولاً از مشاور استفاده می‌شود. کافرما، مشاور را به پیمانکار معرفی می‌کند و مشاور وظایف خود را در قبال کارفرما انجام می‌دهد. مشاور وظیفه دارد، برای انواع پروژه های عمرانی در جهت تعیین پیمانکار، مناقصه برگزار کند. همچنین نظارت بر تمام عملیات اجرایی پروژه و تهیه و تدوین نقشه‌های مهندسی نیز بر عهده مشاور است. علاوه بر این‌ها، مشاور نقشه‌های ارائه شده توسط پیمانکار را بررسی و تأیید می‌کند.